Η ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΣΧΗΜΑΤΩΝ ΣΕ ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΕΦΗΒΟΥΣ

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΣΧΗΜΑΤΑ;

Ως σχήμα, μπορούμε να ορίσουμε τη γνωστική αναπαράσταση που δημιουργείται στο άτομο με τα χρόνια σε μικρή ηλικία, και αυτό έχει ως αποτέλεσμα του πώς αντιλαμβάνεται μεγαλώνοντας τον εαυτό του, τους άλλους και το μέλλον του.

ΠΩΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥΝΤΑΙ ΤΑ ΣΧΗΜΑΤΑ;

Τα σχήματα, όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, αναπτύσσονται σε πολύ μικρή ηλικία και δημιουργούνται μέσα από τοξικά, κατά κανόνα, περιβάλλοντα και εμπειρίες της παιδικής ηλικίας και αποτελούν τον πυρήνα για συμπεριφορικές δυσλειτουργίες, ακόμα και για βαρύτερες διαταραχές που θα αναπτύξει το άτομο στη διάρκεια της ζωής του.

Τα σχήματα αυτά, αποτελούν για το παιδί έναν δικό του τρόπο, με τον οποία θα ερμηνεύσει και θα αντιμετωπίσει το περιβάλλον του, θα εξελίξει και θα εδραιώσει τις αντιδράσεις του απέναντι στα γεγονότα, θα επηρεάσει τις σκέψεις και τα συναισθήματά του και θα διαμορφώσει εν τέλει τις διαπροσωπικές του σχέσεις.

ΠΟΙΕΣ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΚΥΡΙΕΣ ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΣΧΗΜΑΤΩΝ;

1) Συναισθηματική διάσταση: κάθε σχήμα συνδέεται με έντονες συναισθηματικές εμπειρίες από το παρελθόν του παιδιού και του ενήλικα.

2) Χρονική διάσταση: για πόσο χρονικό διάστημα υπάρχει, με τα παλαιότερα δυσλειτουργικά σχήματα να κατέχουν μια πιο ισχυρή και δυσπρόσιτη θέση.

3) Άτομα που σχετίζονται: μεγάλο ρόλο παίζει το πόσο ισχυρή θέση έχει το άτομο από το οποίο προήλθε το σχήμα, στη ζωή του παιδιού.

4) Γνωστική διάσταση: πώς διαμορφώνεται και εξελίσσεται η σκέψη μέσω της φαντασίας του παιδιού.

5) Συμπεριφορική διάσταση: το πώς οι γνώσεις και το συναίσθημα διαμορφώνουν και επηρεάζουν τη συμπεριφορά.

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΠΟΥ ΑΝΑΛΥΟΝΤΑΙ ΣΤΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ

• Μέσω της συζήτησης και της παιγνιοθεραπείας το παιδί καλείται να αναγνωρίσει και να διαμορφώσει τις δυσλειτουργικές αυτές πεποιθήσεις. Η διαδικασία αυτή δημιουργεί μεγάλη δυσφορία στο παιδί στην αρχή. Αυτό συμβαίνει και όταν αυτόματα, κατά τη διάρκεια της ζωής του, τα σχήματα αυτά προσπαθούσαν να αντιμετωπιστούν. Για αυτό το λόγο το παιδί μπορεί να αναπτύξει μία ή περισσότερες από τις παρακάτω στρατηγικές αντιμετώπισης:

• Στρατηγικές αποφυγής: έχουν να κάνουν με την αποφυγή καταστάσεων που θα φέρουν αντιμέτωπο το παιδί με την αναδιαμόρφωση των δυσλειτουργικών του σκέψεων, πχ η υπερβολική κατανάλωση γλυκού, ή η πολύωρη χρήση υπολογιστών.

• Στρατηγικές υπεραναπλήρωσης: έχουν να κάνουν με μια υπέρμετρη προσπάθεια του παιδιού να προστατευτεί από το σχήμα, ή να αποδείξει ότι δεν ισχύει, πχ δείχνοντας μια υπερβολικά ατρόμητη στάση ενώ στην πραγματικότητα φοβάται.

• Στρατηγικές παράδοσης: έχουν να κάνουν με την «παράδοση» του παιδιού στο σχήμα, το οποίο καταλήγει να επιβεβαιώνεται, πχ το παιδί να ζητάει από τους γονείς του να ολοκληρώνουν τις δικές του εργασίες.

Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΤΗΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΣΧΗΜΑΤΩΝ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ

• Μέσω βιωματικών τεχνικών (πχ χρήση ιστοριών, συνεντεύξεις που το παιδί παίρνει τη θέση του γονέα και μιλάει για το ίδιο, παιγνιοθεραπεία με κούκλες), το παιδί προσπαθεί να αναγνωρίσει και να αναδιαμορφώσει στην πορεία τις πεποιθήσεις αυτές με άλλες πιο λειτουργικές.

• Ουσιαστικά, ο θεραπευτής δίνει στο παιδί να καταλάβει πως με τις συγκεκριμένες σκέψεις, το ίδιο μόνο άσχημα θα νιώθει και του δίνει τρόπους να προσπαθήσει να διαψεύσει τις σκέψεις αυτές και να τις αντικαταστήσεις με άλλες πιο σταθερές και πιο ανακουφιστικές για το ίδιο!

Μαρούσα Μελισσαράτου

Κλινική Ψυχολόγος

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Freeman, A. & Freeman, S. (2005). Encyclopedia of Cognitive Behavior Therapy. New York: Springer

Καλαντζή, Α. & Σοφιανοπούλου, Α. (2016). Γνωσιακή – Συμπεριφοριστική Θεραπεία Παιδιών και Εφήβων: Θεωρία και Πράξη. Αθήνα: Εκδόσεις Πεδίο

Loose, C., Graaf, P. & Zarbock, G. (2013) Schematotherapie mit Kindern und Jugendlichen. Weinhem: Beltz

ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:

ΠΟΤΕ ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΨΥΧΟΛΟΓΟΥ;