«Η ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΗΣ ΑΝΑΠΗΡΙΑΣ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΙΑΤΡΙΚΟ ΚΑΙ ΤΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ»
ΑΝΑΠΗΡΙΑ- ΟΡΙΣΜΟΣ
Η λέξη αναπηρία προέρχεται από την αρχαία ελληνική έκφραση « ανά τον πηρό » που σημαίνει με βοήθημα και αναφέρεται στον περιορισμό της κοινής δραστηριότητας λόγου, έργου ή άμεσης αντίληψης λόγω σωματικής ή πνευματικής βλάβης του ατόμου.
Η αναπηρία όμως αποτελεί κάτι περισσότερο από ένα ιδιαίτερο ατομικό χαρακτηριστικό με ιατρικό προσανατολισμό. Γι’ αυτό και θα πρέπει να εξετάζεται και σε συνάρτηση με το γενικότερο κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο παρουσιάζεται.
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, η αναπηρία ορίζεται ως ένα σύνθετο και μεταβαλλόμενο φαινόμενο, που οφείλεται στην αλληλεπίδραση των προσωπικών χαρακτηριστικών ενός ατόμου και των χαρακτηριστικών του περιβάλλοντος, μέσα στο οποίο το άτομο αυτό ζει.
Ανά τις δεκαετίες διαμορφώθηκαν διάφορα μοντέλα για να ερμηνεύσουν την αναπηρία, όπως το ιατρικό και το κοινωνικό μοντέλο προσέγγισης.
Η ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΗΣ ΑΝΑΠΗΡΙΑΣ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΙΑΤΡΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ
Το ιατρικό μοντέλο προσεγγίζει την αναπηρία αποδίδοντας τους κοινωνικούς περιορισμούς στις φυσικές δυσλειτουργίες του ατόμου και αναζητά την αιτία του προβλήματος. Σύμφωνα με το ιατρικό μοντέλο κύρια πηγή της αναπηρίας θεωρείται το βιολογικό σώμα, το οποίο χρήζει θεραπείας. Η αναπηρία αποτελεί προσωπικό πρόβλημα με μόνη ενδεδειγμένη λύση την ιατρική παρέμβαση. Ταυτόχρονα, βασίζεται στην κατηγοριοποίηση μέσα από αυστηρά καθορισμένες αξιολογήσεις από ειδικούς αγνοώντας κάθε συσχετισμό με κοινωνικοοικονομικούς παράγοντες και ζητά από το άτομο να προσαρμοστεί στην κοινωνία. Συμπερασματικά, τα άτομα με αναπηρία χρειάζονται φροντίδα καθώς τα μειονεκτήματά τους τούς εμποδίζουν από το να ενεργήσουν όπως οι υπόλοιποι άνθρωποι.
Το μοντέλο αυτό έχει δεχθεί ιδιαίτερα αυστηρή κριτική καθώς έχει συμβάλλει στον στιγματισμό, στην περιθωριοποίηση των ατόμων με αναπηρία και στη θεσμοθέτηση διακρίσεων. Το άτομο δεν αντιμετωπίζεται ως ολότητα αλλά ως ιατρικό περιστατικό, εστιάζοντας στον περιορισμό της αναπηρίας του καθώς το ενδιαφέρον στρέφεται στη διάγνωση μέσω ακαδημαϊκών ιατρικών γνώσεων. Παράλληλα, θεωρείται πως η αιτία της αναπηρίας βρίσκεται στην ύπαρξη της νοητικής ή κινητικής βλάβης.
Παρόλα αυτά, μέσω του ιατρικού μοντέλου έχει βοηθηθεί σημαντικά η επιστήμη ως προς τις συνεχείς έρευνες και τις κατάλληλες ιατρικές διαγνώσεις. Τα άτομα με αναπηρία λαμβάνουν συγκεκριμένες διαγνώσεις, η παροχή των οποίων μπορεί να υποστηρίξει τη χρηματοδότηση ιατρικής φροντίδας και έτσι να αυξηθούν οι προσδοκίες τους για την πορεία της υγείας τους.
Η ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΗΣ ΑΝΑΠΗΡΙΑΣ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ
Το κοινωνικό μοντέλο δημιουργήθηκε στη βάση των αδυναμιών του ιατρικού στις αρχές του 1970. Σε αντίθεση με το ιατρικό, το κοινωνικό μοντέλο προσεγγίζει την αναπηρία ως ένα κοινωνικό, κατά βάση πρόβλημα που απαιτεί κοινωνική δράση. Μιας μεροληπτικής δηλαδή κοινωνίας που προβάλει εμπόδια και καταπιέζει κοινωνικά το άτομο. Απαιτεί από την κοινωνία τη συμπερίληψη των ατόμων με αναπηρία καθώς και τη συμμετοχή τους στα κοινωνικά δρώμενα αφού πρώτα η ίδια προσαρμοστεί στα ιδιαίτερα γνωρίσματά τους. Συνεπώς, δίνεται βάση στη σχέση μεταξύ ατόμου και περιβάλλοντος. Η αναπηρία δεν αφορά σε σωματική βλάβη αλλά προκύπτει από μία συγκεκριμένη κοινωνική οργάνωση. Ως εκ τούτου, είναι πολιτισμικά παραγόμενη και κοινωνικά δομημένη (Oliver, 2009). Τα άτομα με αναπηρίες έχουν δικαιώματα και επιλογές που δεν πρέπει να περιορίζονται, ενώ οι ομάδες και τα συστήματα αυτοβοήθειας μπορούν να τα ωφελήσουν.
Τα άτομα με αναπηρία αντιμετωπίζονται ως μία καταπιεσμένη ομάδα. Η προσέγγιση της αναπηρίας βασίζεται σε κοινωνιολογικές ρίζες. Για το λόγο αυτό το μοντέλο ονομάστηκε «κοινωνικό».
Στα αρνητικά του κοινωνικού μοντέλου σημειώνονται: η –κάποιες φορές- μη ρεαλιστική αλλά ιδεατή προσέγγιση της αναπηρίας, όπως και ο περιορισμός της δυνατότητας για διάγνωση με αποτέλεσμα την ελλιπή ενημέρωση και κατανόηση της ιατρικής κατάστασης του ατόμου και επομένως τον περιορισμό της χρηματοδότησης ιατρικής φροντίδας.
Παρόλα αυτά, στα θετικά αυτού του μοντέλου σημειώνεται η εστίαση στο άτομο και όχι στην αναπηρία. Δίνεται έμφαση στο ρόλο της κοινωνίας που χρειάζεται να αποβάλλει τα εμπόδια που αποκλείουν το άτομο και να το εντάξει στους κόλπους της. Απορρίπτει τη θεσμοθετημένη διάκριση και καταπίεση και κατανοεί την ανάγκη για ιατρική διάγνωση και υγειονομική φροντίδα. Η αναπηρία αποτελεί ένα κοινωνικό φαινόμενο που προκαλείται από αρνητικές πεποιθήσεις και προκαταλήψεις και το οποίο θα πρέπει να αντιμετωπιστεί στο πλαίσιο της ευρύτερης κοινωνίας.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Κατά τις τελευταίες δεκαετίες έχουν διαμορφωθεί μοντέλα που προσεγγίζουν διαφορετικά την αναπηρία. Εντούτοις, χρειάζεται μια πολυδιάστατη προσέγγιση και ο συγκερασμός των μοντέλων αυτών έτσι ώστε τα άτομα με αναπηρία να μην αντιμετωπίζουν φαινόμενα διακρίσεων αλλά να συμμετέχουν ενεργά στη ζωή της κάθε χώρας. Είναι σημαντικό να υπάρξει η κατάλληλη πολιτική και να εξαλειφθούν λανθασμένες αντιλήψεις που αφορούν στην αναπηρία και τα άτομα να λάβουν μέτρα στήριξης, τέτοια που δε θα τα αποκλείουν από το ευρύτερο περιβάλλον αλλά θα τα καθιστούν ισότιμα μέλη της κοινωνίας μας.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙA
Oliver M. 2009. Αναπηρία και πολιτική (Καραγιάννη, Γ., επιμ.). Αθήνα: Επίκεντρο.
ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:ΑΝΤΙΛΗΨΕΙΣ ΜΑΘΗΤΩΝ ΤΗΣ Ε’ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΑΝΑΠΗΡΙΑΣ
Ηθοποιός, Εμψυχώτρια θεατρικού παιχνιδιού, Β. Βρεφονηπιοκόμων