ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΟΥ ΠΑΡΕΥΡΙΣΚΟΜΕΝΟΥ ΚΑΙ ΓΙΑΤΙ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ;
Το φαινόμενο του παρευρισκόμενου, ή αλλιώς Bystander Effect/σύνδρομο Genovese, έγκειται στα κομμάτια της Κοινωνικής Ψυχολογίας και αναφέρεται στα άτομα, τα οποία αν παρευρεθούν σε μια κατάσταση που θα χρειαστεί να βοηθήσουν κάποιον, δεν το κάνουν ώσπου κάποιος άλλος να βοηθήσει πριν από αυτούς. Με λίγα λόγια, αποποιούνται κάθε ευθύνη για το γεγονός, μέχρι να κάνει κίνηση κάποιος άλλος που βρίσκεται εκεί. Μέσω ερευνών έχει αποδειχθεί πως κάποιος είναι πολύ πιθανότερο να βοηθήσει κάποιον άλλον, όταν δεν υπάρχουν άλλοι μπροστά. Γιατί όμως συμβαίνει αυτό;
ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΠΙΡΡΟΗΣ
Η κοινωνική επιρροή έχει να κάνει με το πώς διαμορφώνει ένα άτομο τη συμπεριφορά του για να «ταιριάξει» σε ένα κοινωνικό σύνολο ή/και να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις του κοινωνικού του περιβάλλοντος. Οι 2 ψυχολογικές ανάγκες που διαμορφώνουν τη συμπεριφορά αυτή είναι το να είμαστε αρκετά καλοί για κάτι που συμβαίνει σε ένα κοινωνικό σύνολο και το να γίνουμε αρεστοί σε ένα κοινωνικό σύνολο.
Στο φαινόμενο αυτό, στα άτομα που δεν μπαίνουν στη διαδικασία να βοηθήσουν κάποιον που έχει ανάγκη, κυριαρχούν σκέψεις γύρω από το «για να μην κάνουν κάτι οι άλλοι, σημαίνει πως δεν είναι σωστό, άρα δεν πρέπει να το κάνω ούτε εγώ».
Εδώ, κυριαρχεί και η πλουραλιστική άγνοια, η οποία επηρεάζει το κάθε άτομο να νομίζει πως οι υπόλοιποι σκέφτονται για κάτι με τον ίδιο τρόπο. Π.χ. στη συγκεκριμένη περίπτωση, είναι η σκέψη που αναφέρθηκε παραπάνω. Με λίγα λόγια το κάθε άτομο, αποφασίζει να παρακολουθήσει την αντίδραση των υπολοίπων για να δράσει.
ΕΚΤΑΚΤΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ Ή ΟΧΙ;
Πολλές φορές, ακόμα και αν κάποιος θέλει να βοηθήσει, με βάση όπως είπαμε τις αντιδράσεις των άλλων, κρίνει αν μια κατάσταση είναι έκτακτη ή όχι. Αυτό έχει να κάνει σε μεγάλο μέρος και με τον πολιτισμό και την κουλτούρα που επικρατεί στην περιοχή αυτή. Το πώς έχουν μεγαλώσει οι κάτοικοι μιας περιοχής, αντανακλάται στο συγκεκριμένο φαινόμενο στο κατά πόσο θα τους φανεί μια κατάσταση, έκτακτη ή όχι, καθώς και για το αν είναι και εκείνοι ικανοί να βοηθήσουν, κάτι που θα αναφερθεί πιο κάτω.
ΦΟΒΟΣ ΕΜΠΛΟΚΗΣ
Πολύς κόσμος φοβάται να μπει στη διαδικασία της έμπρακτης βοήθειας, λόγω του ότι φοβάται μην «μπλέξει» και εκείνος σε μια κατάσταση που δεν τον αφορά. Έρευνες έχουν δείξει πως αν το άτομο που χρειάζεται βοήθεια δέχεται επίθεση από κάποιον άγνωστο, είναι πολύ μεγαλύτερες οι πιθανότητες οι γύρω να βοηθήσουν παρά, αν δέχεται επίθεση από κάποιον γνωστό του. Π.χ. ενδοοικογενειακή βία.
ΑΙΣΘΗΜΑ ΕΥΘΥΝΗΣ
Όταν κάποιος βρίσκεται μπροστά σε μια κατάσταση, όπου ένα άτομο χρειάζεται βοήθεια, ακόμα και υποσυνείδητα, προσπαθεί να καταλήξει στο κατά πόσο ο ίδιος έχει ευθύνη και κατά πόσο πρέπει να κάνει κάτι για αυτό. Όσο περισσότερα άτομα υπάρχουν εκείνη τη στιγμή, τόσο μειώνονται οι πιθανότητες να αντιδράσει, γιατί «πετάει το μπαλάκι των ευθυνών» και στα υπόλοιπα άτομα που βρίσκονται γύρω του.
ΑΥΤΟΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ
Ένας ακόμη λόγος που το άτομο ίσως να μη βοηθήσει, έχει να κάνει και με την εμπιστοσύνη που έχει στον εαυτό του και στις ικανότητές του. Αν κάποιος πιστεύει στις δυνάμεις του, τότε είναι πολύ πιθανό να βοηθήσει. Όμως, όσο δεν πιστεύει στην αυτοαποτελεσματικότητα των κινήσεων του και όσο περισσότεροι άνθρωποι υπάρχουν γύρω (που πρέπει να τους αποδείξει ότι μπορεί να βοηθήσει), τότε οι πιθανότητες να βοηθήσει είναι ελάχιστες.
Κλινική Ψυχολόγος
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
• Branscombe, N. R., & Baron, R. A. (2017). Social psychology.
• Deutsch, M.; Gerard, H. B. (1955). «A study of normative and informational social influences upon individual judgment». Journal of Abnormal and Social Psychology 51 (3): 629–636
•Krieger, H., Serrano, S., & Neighbors, C. (2017). The role of self-efficacy for bystander helping behaviors in risky alcohol situations. Journal of college student development, 58(3), 451.
• Levine, M., & Crowther, S. (2008). The responsive bystander: How social group membership and group size can encourage as well as inhibit bystander intervention. Journal of personality and social psychology, 95(6),
ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ Η ΕΚΦΡΑΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ