ΟΠΤΙΚΗ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ ΚΑΙ ΝΟΗΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ
Τα άτομα που εμφανίζουν οπτική ανεπάρκεια εμφανίζουν δυσκολίες σχετικά με την κινητικότητα και τον προσανατολισμό τους στον χώρο. Αναφορικά με αυτό, εντοπίζονται δύο διαφορετικοί τύποι κινητικότητας ή προσανατολισμού στον χώρο. Ο πρώτος, είναι ο νοητικός προσανατολισμός και ο δεύτερος είναι ο φυσικός προσανατολισμός. Ορίζοντας τον νοητικό προσανατολισμό, θα λέγαμε ότι αφορά την ικανότητα που έχει ένα άτομο με τύφλωση να μπορεί να αναπαραστήσει νοητικά το περιβάλλον του. Για να μπορέσει αυτό να επιτευχθεί χρειάζεται να αξιοποιηθούν ανάγλυφοι χάρτες στη γραφή Braille. Τα άτομα δηλαδή μέσω της γνωστικής αναπαράστασης καταχωρούν στη μακρόχρονη μνήμη τους στοιχεία, τα οποία συμβολίζουν πληροφορίες σχετικά με τον χώρο τον οποίο βρίσκονται. Αυτό σημαίνει ότι θα μπορούν να περιγράψουν τον χώρο, να κινηθούν μέσα σε αυτό καθώς και να αντιληφθούν αλλαγές που μπορεί να συμβούν.
Βασικός στόχος της εκπαίδευσης οφείλει να είναι η ανάπτυξη της ικανότητας των ατόμων αυτών σχετικά με τις χωρικές έννοιες, ώστε να αποκτήσουν γνώσεις για τον τρόπο που θα συνθέτουν το περιβάλλον τους. Οι πρακτικές που μπορούν να εφαρμοστούν στη μαθησιακή διαδικασία είναι, η διαδικασία της μάθησης να ξεκινά από ένα μικρότερο σε έκταση περιβάλλον και οικείο όπως, το σπίτι ή η τάξη. Στη συνέχεια, τα περιβάλλοντα που θα εξετάζονται θα είναι περίπλοκα, εμπλουτισμένα και πιο απομακρυσμένα. Επίσης, είναι σημαντική η εκμάθηση των χωροταξικών διατάξεων ώστε τα άτομα να είναι επαρκή κατά τις μετακινήσεις. Η χρήση μη οπτικών ενδείξεων, όπως διάφορα σημάδια που μπορούν να βρίσκονται στον χώρο αλλά και η ενθάρρυνση για την ενεργή συμμετοχή του μαθητή κατά τη μαθησιακή διαδικασία.
Είναι απαραίτητο ο μαθητής να ενθαρρύνεται ώστε να αναλαμβάνει πρωτοβουλία, να είναι ο οδηγός και πίσω να ακολουθεί ο ειδικός. Εφόσον διαπιστώνεται ότι κατακτάται ένας στόχος, είναι απαραίτητο να αποσύρεται σταδιακά η βοήθεια που προσφέρεται, να μην παρέχεται ολόκληρη η φραστική πληροφόρηση και ο εκπαιδευτής να αποστασιοποιείται. Η ψυχολογική ενίσχυση των εκπαιδευομένων μέσω θετικών σχολίων και της παρότρυνσης είναι σημαντική ενώ ο εκπαιδευτής μέσα από τις ασκήσεις προσανατολισμού που προτείνει να συνδέει τη γνώση που παρέχεται στο σχολείο με αυτή που ο μαθητής θα χρειαστεί στον πραγματικό κόσμο. Επίσης, συνδυαστικά ανεξάρτητα μαθήματα όπου οι εκπαιδευτές δεν αλληλεπιδρούν με το μαθητή τους ωφελούν.
Ο νοητικός προσανατολισμός μπορεί να καλλιεργηθεί και με την εκμάθηση χρήσης βοηθημάτων, τα οποία είναι λεκτικά και δύναται με τον τρόπο αυτό να διατηρηθούν πιο εύκολα οι πληροφορίες στη μνήμη. Στα λεκτικά βοηθήματα εντάσσονται και γραπτές πληροφορίες, περιγραφές για το περιβάλλον, ερευνητικοί δηλαδή χάρτες αλλά και ομιλούμενες περιγραφές που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε ακουστικούς χάρτες. Οι οδηγίες που δίνονται θα πρέπει να έχουν προσαρμοστεί στις ανάγκες του ατόμου που τις χρησιμοποιεί. Οι χάρτες αφής συμβάλλουν στην αναπαράσταση του περιβάλλοντος μέσω της αφής και το άτομο μπορεί να επεξεργαστεί πληροφορίες του χώρου. Παράλληλα με την αντίστοιχη διδασκαλία και εξάσκηση μπορεί βήμα-βήμα να ολοκληρώσει την εικόνα του περιβάλλοντός του μέσα από την σύνθεση των μερών. Ο σταδιακός εμπλουτισμός πληροφοριών που αφορούν μικρότερα κομμάτια του χώρου είναι απαραίτητος.
Εν συνεχεία, μέσω της γενίκευσης θα μπορέσει να αξιοποιήσει έναν παρόμοιο αντιληπτικό χάρτη και να τον διαμορφώσει και σε άλλους παρόμοιους χώρους. Σαφέστατα, είναι απαραίτητη η συνεχής ενημέρωση του ατόμου. Ιδιαίτερα βοηθητικές είναι και οι μακέτες, οι οποίες αξιοποιούν τις τρεις διαστάσεις. Με ρεαλιστικές αποτυπώσεις συμβάλλουν στην κατανόηση των χωρικών εννοιών και σε άτομα που έρχονται πρώτη φορά σε επαφή με αυτές ή δεν μπορούν να αντιληφθούν εύκολα αφηρημένες έννοιες.
M.Ed. Ειδικής Αγωγής- M.Ed. Διοίκηση Εκπαιδευτικών Μονάδων
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
Στασινός, Δ., (2020). Η Ειδική Συμπεριληπτική Εκπαίδευση 2027: Η Ελκυστική Εκδίπλωσή της στο Νέο Ψηφιακό Σχολείο με Ψηφιακούς Πρωταθλητές. Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση
Σούλης, Σ. (2002).· Παιδαγωγική της ένταξης. Από το σχολείο του διαχωρισμού σε ένα σχολείο για όλους. Τόμος Α‘. Αθήνα: Τυπωθήτω.
Δείτε επίσης:ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΑΞΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΤΑΞΗ ΜΑΘΗΤΗ ΜΕ ΚΩΦΩΣΗ
