Η ΕΝΟΧΗ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ

ΠΩΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΕΙΤΑΙ ΚΑΙ ΠΩΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΕΤΑΙ;

Η ενοχή είναι ένα αρνητικό συναίσθημα που παρατηρείται τόσο σε μικρά παιδιά, σε εφήβους όσο και σε ενηλίκους. Σε κάθε ηλικία όμως η διαχείρισή της είναι διαφορετική, καθώς σε μικρές ηλικίες τα παιδιά πανικοβάλλονται και κατακλύζονται από έντονες αρνητικές αντιδράσεις λόγω του ότι δεν μπορούν να τη διαχειριστούν. Πώς δημιουργείται λοιπόν η ενοχή στα παιδιά και πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί;

ΠΡΩΙΜΑ ΠΑΙΔΙΚΑ ΧΡΟΝΙΑ

Η ενοχή βασίζεται στην εικόνα που έχει το άτομο για τον εαυτό του, η οποία δημιουργείται σε μικρή ηλικία. Το οικογενειακό περιβάλλον παίζει καθοριστικό ρόλο στο αν αυτή θα δημιουργηθεί και θα διατηρηθεί. Οι συχνές επιπλήξεις στα παιδιά από τους γονείς και οι απαίτησή τους να είναι τέλεια σε όλα, τα δυσκολεύει και τα βαραίνει σε σημείο να νιώθουν πως φταίνε για τα πάντα και πως δε θα γίνουν ποτέ αρκετοί ούτε για τους γονείς τους, ούτε για κανέναν κατά τη διάρκεια της ζωής τους.

ΠΩΣ ΔΙΑΤΗΡΕΙΤΑΙ;

Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, οι πολύ έντονες και συχνές επιπλήξεις, καθώς και η απαίτηση του γονιού να είναι το «τέλειο παιδί», μπορούν να δημιουργήσουν και να διατηρήσουν μια συνεχή κατάσταση ενοχής στο παιδί. Επίσης, το να ζητά συγνώμη με το παραμικρό, ακόμα και για πράγματα που δεν είναι υπεύθυνο, μπορεί να δημιουργήσουν στο παιδί την πεποίθηση ότι φταίει για ό,τι συμβαίνει και ποτέ δε θα καταφέρει τίποτα σωστά, όσο και αν προσπαθήσει. Η πεποίθηση αυτή εσωτερικεύεται και δημιουργεί μια μόνιμη εικόνα για τον εαυτό του.

ΠΩΣ ΤΗΝ ΠΑΡΑΤΗΡΟΥΜΕ;

Ο γονιός μπορεί να αναγνωρίσει τα σημάδια ενοχής στο παιδί του όταν αντιληφθεί τα παρακάτω:

• Ζητάει συγνώμη με το παραμικρό

• Κλαίει ή εκνευρίζεται όταν δεν καταφέρνει κάτι

• Ρωτάει συνέχεια τον γονιό αν το αγαπάει

• Παθαίνει κρίσεις άγχους ή κρίσεις πανικού

• Παρουσιάζει συχνά σωματικά συμπτώματα όπως άλγη στην κοιλιά ή στο κεφάλι, χωρίς να υπάρχει κάποια παθολογική αιτία

• Αποζητά σε μεγάλο βαθμό το «μπράβο» και την αποδοχή

• Παίρνει δύσκολα πρωτοβουλίες ή λέει σπάνια τη γνώμη του

ΠΩΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΕΤΑΙ;

Μόλις ο γονιός αντιληφθεί αρκετά από τα παραπάνω σημάδια, το πρώτο που έχει να κάνει είναι να συζητήσει με το παιδί. Να αφήσει το παιδί να μιλήσει και να ακουστεί, ώστε ο ίδιος να καταλάβει τι πραγματικά σκέφτεται και αισθάνεται το μικρό του. Του εξηγεί πως δε σημαίνει ότι αν δεν καταφέρει κάτι τέλεια, δεν είναι καλός σε αυτό ή δεν αξίζει να χαρεί και να επιβραβευτεί. Του θυμίζει πως όλοι κάνουν λάθη, ακόμα και οι ίδιοι, κάποια από τα οποία διορθώνονται, κάποια όχι.

Όταν το παιδί μοιραστεί με το γονιό κάποια περίπτωση που το έκανε να νιώσει ενοχικά, του εξηγεί πως δεν χρειάζεταινα βγάζει βιαστικά συμπεράσματα και πως η πηγή του άγχους και της ενοχής πηγάζει από κάπου συγκεκριμένα και μπορούν να το ψάξουν μαζί! Ανακαλύπτουν μαζί αν το παιδί ένιωσε δίκαιη ή άδικη ενοχή (αν φταίει δηλαδή ή όχι) . Αν είναι δίκαιη, ψάχνουν τρόπους για το πώς μπορεί να το διορθώσει και αν όχι, προσπαθεί ο γονιός μέσα από συζήτηση να μετατρέψει την ενοχή σε μικρό θυμό, όπου το παιδί μπορεί να τον ξεσπάσει πιο εύκολα και να απομακρυνθεί από αυτόν.

Μαρούσα Μελισσαράτου

MSc Κλινική Ψυχολόγος

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Colbert, Ty C. (1997). Ενοχές Χωρίς Αιτία: Οι Εμπλοκές, οι Συνέπειες & η Διαδικασία Απαλλαγής. Αθήνα: Εκδόσεις Θυμάρι

Δείτε επίσης: ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΝΤΡΟΠΑΛΟΤΗΤΑ