ΑΥΤΙΣΜΟΣ & ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ
Αναπτύσσοντας την επικοινωνία μέσω του διαλόγου
Τα παιδιά με αυτισμό δεν ζουν σε έναν κόσμο δικό τους. Ζουν στο δικό μας με έναν διαφορετικό τρόπο. Σκέφτονται και πράττουν τελείως διαφορετικά από ότι εμείς. Το περιβάλλον στο οποίο ζουν τους φαίνεται απειλητικό και για αυτό δυσκολεύονται να προσαρμοστούν. Τα παιδιά που ανήκουν στο φάσμα του αυτισμού, δυσκολεύονται να επικοινωνήσουν και μέσα από αυτό επηρεάζουν τη συμπεριφορά των άλλων στο περιβάλλον τους.
Κοινωνική αλληλεπίδραση με τους άλλους
Παρουσιάζεται:
• Διαταραχή στην επικοινωνία
• Διαταραχή στις κοινωνικές σχέσεις
• Διαταραχή της κοινωνικής κατανόησης και φαντασίας
Θεωρία του Νου
Σύμφωνα με τη Θεωρία του Νου το άτομο αντιλαμβάνεται, επεξεργάζεται τα συναισθήματα, τις σκέψεις και τις προθέσεις των άλλων, κατανοεί τους κοινωνικούς θεσμούς που ρυθμίζουν τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις και έχουν προεκτάσεις τόσο στη γνωστική όσο και στην κοινωνικοσυναισθηματική ανάπτυξη του ατόμου.
Τα παιδιά με αυτισμό δυσκολεύονται να αναπτύξουν Θεωρία του Νου και δεν μπορούν να προσαρμόσουν την κοινωνική τους συμπεριφορά ανάλογα με τις συμπεριφορές συνομιλήκων τους. Η μειωμένη γνωστική ενσυναίσθηση, η αδυναμία ανάπτυξης της Θεωρίας του Νου καθώς και οι δυσκολίες στο συναισθηματικό τομέα εμποδίζουν την ανάπτυξη των κοινωνικών δεξιοτήτων.
Η βλεμματική επαφή καθώς και η αγκαλιά με άλλους ανθρώπους μερικές φορές στα παιδιά με αυτισμό είναι ανύπαρκτη. Υπάρχουν τρεις τεχνικές μεσολάβησης που βοηθούν στην κοινωνική αλληλεπίδραση του παιδιού με αυτισμό, (Odom and Strain, 1984).
Τεχνικές μεσολάβησης
• Εγγύτητα/ proximity
• Προτροπή/ ενίσχυση/ promt/reinfore
• Ομαδική μύηση/ peer initation
Το πρώτο περιλαμβάνει παιδιά τυπικής ανάπτυξης μαζί με παιδιά με αυτισμό. Το δεύτερο περιλαμβάνει την εκπαίδευση της κοινωνικής συμπεριφοράς και την ενίσχυση κοινωνικών δεξιοτήτων. Και το τρίτο περιλαμβάνει το πώς θα ενταχθεί στην ομάδα το παιδί με αυτισμό.
Πολλά παιδιά με αυτισμό μπορεί να μη θέλουν αμέσως να επικοινωνήσουν όταν δουν άλλους ανθρώπους γιατί δε το θεωρούν αυτονόητο και φυσική εξέλιξη του ανθρώπινου είδους. Πρέπει να διδαχθούν τι είναι η διαδικασία της επικοινωνίας.
Η διαδικασία της επικοινωνίας
• Δημιουργώ/φτιάχνω λέξεις στη σειρά (συνήθως αυτό γίνεται με την ομιλία και με το γράψιμο σε χαρτί ή με ηλεκτρονικά μηνύματα. Θέλω να… κ.α).
• Μιλώ για να με ακούσει κάποιος (για να μιλήσω πρέπει να γνωρίζω ότι κάποιος με ακούει).
• Μιλώ και οι άλλοι με ακούν (Δεν είναι σίγουρο ότι όταν μιλάω κάποιος με ακούει. Μπορεί να είναι απασχολημένος, να σκέφτεται κάτι άλλο, να μιλά με κάποιον άλλο).
• Ακούω τι λέει ο άλλος (Μερικές φορές κάποιοι βρίσκονται δίπλα μου αλλά μπορεί να κάνουν κάτι άλλο ή να ακούν κάποιον άλλο γι’ αυτό πρέπει να προσπαθήσω να καταλάβω προς τα που κοιτά και αν είναι απασχολημένος θα του μιλήσω αργότερα. Αν πάλι έχω ανάγκη να του μιλήσω, ευγενικά θα τον διακόψω και θα του πω αυτό που θέλω).
Ακούω και απαντώ:
Μέσα από τη διδασκαλία το παιδί μαθαίνει ότι όταν το άλλο άτομο μιλά, προσπαθώ να προσέχω τι λέει. Αν δεν καταλαβαίνω μπορώ να πω «Σε παρακαλώ εξήγησε μου». Απαντώ σημαίνει ότι λέω κάτι αφού σκεφθώ πρώτα τί μου είπε το άτομο που συζητώ.
Είναι δύσκολο για τα παιδιά με αυτισμό να ξέρουν πότε τελειώνει μια συζήτηση. Μπορούμε να τα μάθουμε να ρωτούν «Είναι ώρα να τελειώσει αυτή η συζήτηση;». Επίσης, αν δε θέλουν να ακούσουν ή να μιλήσουν άλλο, μπορούν ευγενικά να πουν « Συγγνώμη, δε μπορώ να ακούσω ή να μιλήσω τώρα».
Τέλος, είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζουμε ότι όλοι μπορεί να διδαχθούν αλλά πάντα με έναν μοναδικό και διαφορετικό τρόπο. Τον δικό τους τρόπο.
Βιβλιογραφία:
Mary, J., W., Sandra, L., Rutgers, H., (2001). Teaching Social Skills to People With Autism, The State University of New Jersey
Baron-Cohen, S., Leslie, A., M., Frith, U., (1985) Does the autistic child have a “theory of mind”? , London
Κοινωνική Ανθρωπολόγος-
Ειδική Παιδαγωγός
M.Ed. Ειδικής Αγωγής