«ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΠΡΟΚΛΗΤΙΚΩΝ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΩΝ»

Πολλές φορές το πώς ερμηνεύουμε τη συμπεριφορά των άλλων βασίζεται κυρίως σε δικές μας πεποιθήσεις, απόψεις αλλά και στάση ζωής. Το ίδιο ακριβώς συμβαίνει και όταν προσπαθούμε να ερμηνεύσουμε μια προκλητική συμπεριφορά. Ο εκπαιδευτικός πάντα καταλαβαίνει ότι μέσω μιας συμπεριφοράς ο μαθητής επιδιώκει κάτι.

Το τι επιδιώκει εξαρτάται από πως αντιλαμβάνεται ο εκπαιδευτικός τον μαθητή, τι στάση έχει απέναντι του και τι πληροφορίες έχει για τον χαρακτήρα και τις δυνατότητες του μαθητή.

Συχνά οι εκπαιδευτικοί έχουν λανθασμένη αντίληψη για τις ικανότητες του μαθητή. Βλέπουν έναν μαθητή με ΔΑΦ αρκετά λειτουργικό και έξυπνο, ο οποίος όταν προσπαθεί, καταφέρνει να είναι αρκετά καλός μαθητής. Κάποιες φορές όμως συμπεριφέρεται ανώριμα και με αφέλεια ή κάνει ερωτήσεις κοινωνικού τύπου όπου η απάντηση είναι αρκετά προφανής. Τότε εξάγεται το λανθασμένο συμπέρασμα ότι ο μαθητής έχει πλήρη γνώση της συμπεριφοράς του και ότι την κάνει επίτηδες ή ότι κάνει ερωτήσεις για να διακόψει το μάθημα.

Αυτό είναι ένα συχνό λάθος που γίνεται γιατί πολύ απλά η μαθησιακή του επίδοση ξεγελάει και κρύβει τις βασικές του αδυναμίες, την κοινωνική κατανόηση και έλλειψη αυτοδιαχείρισης. Είναι όντως «αφελείς» οι ερωτήσεις γιατί ενώ το λεκτικό του επίπεδο είναι υψηλό, η κοινωνική του κατανόηση είναι ακόμα σε χαμηλό επίπεδο. Επίσης, δεν μπορεί να «παραδειγματιστεί και να διδαχτεί» από προηγούμενες εμπειρίες, ώστε να διαφοροποιήσει την συμπεριφορά του, γιατί η εκτελεστική του ικανότητα και η ικανότητα του να γενικεύει είναι μικρή.

Αυτά που οι άλλοι μαθητές κατανοούν χωρίς να γίνει ιδιαίτερα αναφορά μέσα από την παρατήρηση, την κατηγοριοποίηση, τη σύνδεση και τη γενίκευση κοινωνικών καταστάσεων, οι μαθητές με ΔΑΦ χρειάζονται να τα «διδαχτούν» ακόμα και αν είναι προφανή, π.χ. σε ποιον πρέπει να μιλάμε στον πληθυντικό.

Όταν λοιπόν ερμηνεύουμε μια προκλητική συμπεριφορά πρέπει πάντα να την ερμηνεύουμε από την πλευρά του μαθητή και όχι από την δική μας. Πολλές φορές ο μαθητής έχει ένα εντελώς δικό του τρόπο να ερμηνεύει τις καταστάσεις και τις περισσότερες φορές διαφέρει πάρα πολύ από τον τρόπο που σκέφτονται οι ενήλικοι και ειδικά ένας εκπαιδευτικός.

Μπορείτε πάντα να ρωτήσετε τον ίδιο τον μαθητή σας γιατί το κάνει αυτό. Ακόμα και αν δεν μπορεί να το εκφράσει σωστά ή ολοκληρωμένα, θα έχετε σίγουρα μια ιδέα για το πώς το σκέφτεται. Επίσης, οι παρακάτω ερωτήσεις μπορούν να βοηθήσουν:

1. Θα μπορούσε η συμπεριφορά να σου πει κάτι για τα αισθήματα του μαθητή ή για το πώς βιώνει μια συγκεκριμένη κατάσταση; Μήπως η συμπεριφορά είναι ένας τρόπος έκφρασης των συναισθημάτων;

2. Μήπως χρησιμοποιεί τη συμπεριφορά για να αποδράσει από μια κατάσταση ή να αποφύγει κάποιες απαιτήσεις σου;

3. Ή είναι η συμπεριφορά ο τρόπος του να διεκδικήσει κάτι που χρειάζεται ή θέλει, είτε αυτό είναι ένα αντικείμενο ή μια δραστηριότητα, ή ακόμα και αισθητηριακή ικανοποίηση ή προσοχή;

Οι απαντήσεις σε αυτές τις ερωτήσεις μπορούν να είναι ιδιαίτερα χρήσιμες, μιας και η ίδια συμπεριφορά μπορεί να εξυπηρετεί διαφορετικό σκοπό ανάλογα το πλαίσιο που εκδηλώνεται ή και τον ίδιο το μαθητή. Κάθε μαθητής μπορεί να ενεργεί υπό διαφορετική αιτία και παρόλα αυτά η συμπεριφορά να είναι η ίδια. Άρα και ο εκπαιδευτικός χρειάζεται να αντιμετωπίσει την ίδια συμπεριφορά αναλογικά με την αιτία που κρύβεται από πίσω.

Υπάρχουν 5 βασικές και πιο συχνές κατηγορίες όπου μπορούμε να κατηγοριοποιήσουμε κάποιες από τις πιο συνηθισμένες και συχνά επαναλαμβανόμενες αιτίες προκλητικών συμπεριφορών.

Ερμηνεύοντας σωστά την προκλητική συμπεριφορά η παρέμβαση του εκπαιδευτικού είναι πιο αποτελεσματική. Πάντα πρέπει να έχουμε σαν απώτερο σκοπό την αυτονομία του μαθητή καθώς και την αυτοδιαχείριση του.

Έτσι αφού αντιμετωπιστεί η συμπεριφορά που θεωρείται προκλητική είναι θεμιτό και απαραίτητο να εκπαιδευτεί ο μαθητής με ΔΑΦ ώστε να αντιμετωπίζει παρόμοιες καταστάσεις με τεχνικές και συμπεριφορές που θα διδαχτεί από τον εκπαιδευτικό.

Βιβλιογραφία:

“Challenging behaviour and autism: making sense – making progress: a guide to preventing and managing challenging behaviour for parents and teachers” Whitaker, P., Joy, H., Harley, J., & Edwards, D. National Autistic Society, 2001,

“Managing Challenging Behaviour, Guidelines for Teachers” Irish National Teachers’ Organization, November 2004,

“Addressing the Challenging behaviour of Children with High-Functioning Autism/ Asperger Syndrome in the classroom. A Guide for Teachers and Parents” Rebecca A.Moyes, Jessica Kingsley Publishers 2002

Κατερίνα Μούρμουρα

Μed Autism