ΧΑΡΙΣΜΑΤΙΚΑ ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

Η αναγκαιότητα και η δυνατότητα εκπαίδευσης χαρισματικών μαθητών στο ελληνικό Γενικό Σχολείο καθιστά απαραίτητη τη δημιουργία κατάλληλα προσαρμοσμένων ειδικών εκπαιδευτικών προγραμμάτων.

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ

Η προσπάθεια καταγραφής και περιγραφής χαρακτηριστικών των χαρισματικών παιδιών δεν είναι μια απλή και ευκρινής διαδικασία. Τα χαρισματικά παιδιά μπορεί να διαθέτουν κάποια κοινά χαρακτηριστικά, αλλά θα ήταν επισφαλές να αναφέρουμε ότι εντάσσονται σε ένα αδιαφοροποίητο και ομοιογενές σύνολο. Παράμετροι όπως η ηλικία, η ανάπτυξη του παιδιού καθώς και το κοινωνικό και πολιτισμικό πλαίσιο λαμβάνονται υπόψη ως κριτήρια για τη συμπερίληψή τους στην προαναφερθείσα κατηγορία. Σε γενικές γραμμές, μπορούμε να αναφέρουμε ότι τα χαρισματικά παιδιά μαθαίνουν από μικρή ηλικία να γράφουν, να διαβάζουν και να μιλούν, διαθέτοντας πλούσιο λεξιλόγιο. Επιπλέον, είναι σε θέση να συσχετίζουν ιδέες, να επιχειρηματολογούν με κριτική δεξιότητα και να επιλύουν προβλήματα επινοώντας καινοτόμες λύσεις. Ακόμη, η μνήμη, η φαντασία, η πρωτοβουλία, η περιέργεια, η παρατηρητικότητα, η διορατικότητα, η επιμονή είναι ορισμένα χαρακτηριστικά που συνθέτουν την προσωπικότητα ενός χαρισματικού παιδιού. Τέλος, τα χαρισματικά παιδιά διαθέτουν ευρύ φάσμα ενδιαφερόντων.

ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

Στη σύγχρονη σχολική ζωή παρατηρείται ένας σημαντικός αριθμός χαρισματικών μαθητών. Παρ’ όλα αυτά, η έλλειψη των κατάλληλων εκπαιδευτικών προγραμμάτων αποτελεί, μέχρι και σήμερα, τροχοπέδη στην ένταξη και στην προσαρμογή τους στη σχολική πραγματικότητα. Η «διαφορετικότητα» τους τα κάνει να φαντάζουν περίεργα ή παράξενα στα μάτια των άλλων παιδιών, δημιουργώντας ένα αρνητικό φόντο υφιστάμενων κοινωνικών και ψυχολογικών πιέσεων και ανησυχιών. Οι συνθήκες αυτές επηρεάζουν την αυτοεικόνα, τα κίνητρα, την ακαδημαϊκή επίδοση και τα ωθούν στην ανάπτυξη προστατευτικών αμυνών και στην επιλογή της απομόνωσης ως ασφαλούς καταφυγίου. Σε άλλη περίπτωση, ορισμένα χαρισματικά παιδιά επιλέγουν να συμπεριφέρονται με έναν ιδιόρρυθμο τρόπο προκειμένου να γίνονται αποδεκτά. Άλλες φορές, η απειθαρχία και η αδιαφορία ισοδυναμούν με στάσεις-αντιδράσεις στους παραδοσιακούς τρόπους, στις δασκαλοκεντρικές μεθόδους και στις τυποποιημένες ασκήσεις που επιλέγονται στα σχολικά περιβάλλοντα. Τέλος, η ανάγκη συμμόρφωσης με τα προαναφερθέντα, μειώνει το ενδιαφέρον και πυροδοτεί αίσθημα δυσαρέσκειας.

ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ:

ΕΠΙΤΑΧΥΝΣΗ

Σύμφωνα με μελέτες, προτείνονται συγκεκριμένες τεχνικές για την κάλυψη ειδικών εκπαιδευτικών αναγκών των χαρισματικών μαθητών στα εκπαιδευτικά πλαίσια. Η επιτάχυνση αποτελεί μια δημοφιλής πρακτική που αποσκοπεί στην προσαρμογή της διδασκαλίας στον ιδιαίτερα γρήγορο ρυθμό πρόσκτησης γνώσεων και επεξεργασίας πληροφοριών των χαρισματικών παιδιών, στη μείωση της ανίας και του προβλεπόμενου χρονικού διαστήματος για την ολοκλήρωση μιας εκπαιδευτικής βαθμίδας. Η επιτάχυνση μπορεί να εφαρμοσθεί στα μαθήματα. Στην περίπτωση αυτή το χαρισματικό παιδί παραμένει εγγεγραμμένο στην τάξη παρακολουθώντας παράλληλα μαθήματα και μεγαλύτερων τάξεων συνυφασμένων με τις κλίσεις, τις γνώσεις και τα ενδιαφέροντά του. Σε μια διαφορετική εκδοχή, η επιτάχυνση μπορεί να σχετίζεται με τις τάξεις. Δηλαδή, να παραλείπονται μια ή περισσότερες τάξεις, όταν η γρήγορη εμπέδωση των γνωστικών απαιτήσεων του αναλυτικού προγράμματος επιτρέπει τη συγκεκριμένη εναλλακτική. Επιπλέον, η τεχνική της επιτάχυνσης επιτρέπει και την τηλεσκόπηση, όπου η κάλυψη της διδακτέας ύλης επιτυγχάνεται με τη συμπύκνωση μαθημάτων. Ακόμη και το δικαίωμα εγγραφής στο νηπιαγωγείο και στη πρώτη δημοτικού, με γνώμονα τα ιδιαίτερα νοητικά χαρακτηριστικά και όχι τη χρονολογία γέννησης, συμπεριλαμβάνεται στην τεχνική της επιτάχυνσης.

ΕΜΠΛΟΥΤΙΣΜΟΣ

Μια ακόμη τεχνική που μπορεί να χρησιμοποιηθεί στην εκπαίδευση των χαρισματικών παιδιών είναι ο εμπλουτισμός. Ο εμπλουτισμός επιλέγεται ώστε να υποβοηθηθεί η επιλογή και η οργάνωση των μαθησιακών εμπειριών που είναι συμβατές με τη φύση και τις ανάγκες τους, ενώ η διδακτική ύλη τροποποιείται και προσαρμόζεται. Σκοπός της τεχνικής αυτής είναι η ανάπτυξη της κριτικής και δημιουργικής σκέψης και η προώθηση της αυτόνομης εργασίας. Για τον λόγο αυτό, η εξάσκηση στην επιχειρηματολογία, η διατύπωση απόψεων, η διενέργεια συζητήσεων, η μελέτη θεμάτων που ορίζονται από τους ίδιους τους μαθητές, η ανάληψη αυτόνομων μελετών, η προσέγγιση γνωστικών αντικειμένων με διεπιστημονικό τρόπο και η επίλυση δύσκολων ασκήσεων είναι ορισμένες πρακτικές που συνοψίζουν το περιεχόμενος της τεχνικής του εμπλουτισμού.

Η ανάγκη διαφοροποίησης του υπάρχοντος Αναλυτικού Προγράμματος προκειμένου να καταστεί δυνατή η εκπαίδευση και η ομαλή ενσωμάτωση των χαρισματικών παιδιών στο γενικό σχολείο, με την πιθανή εφαρμογή των προαναφερθεισών τεχνικών είναι μεγάλη. Η αναπροσαρμογή της ύλης, η εφαρμογή μεθόδων διδασκαλίας που ενισχύουν τη μάθηση σε βάθος και ο εμπλουτισμός του κοινού Αναλυτικού Προγράμματος αποτελούν βασικούς πυλώνες στο συγκεκριμένο σχεδιασμό. Στη διαφοροποιημένη διδασκαλία, με την οποία θα ασχοληθούμε εκτενέστερα σε επόμενό μας άρθρο, ο ρόλος του εκπαιδευτικού είναι μείζονος σημασίας καθότι παρεμβαίνει στο κοινό Αναλυτικό Πρόγραμμα εστιάζοντας στο περιεχόμενο της διδασκαλίας, στις δραστηριότητες που αναπτύσσουν οι μαθητές μεταξύ τους, στο πλαίσιο της διδασκαλίας καθώς και στις μεθόδους παρουσίασης της νέας σχολικής γνώσης.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Heward, W. L. (2011). Παιδιά με ειδικές ανάγκες. Μία εισαγωγή στην Ειδική
Εκπαίδευση. Α. Δαβάζογλου & Κ. Κόκκινος (επιμ.), (Χ. Λυμπεροπούλου, μεταφρ.). Τόπος

Ματσαγγούρας, Ζ. (2008). Εκπαιδεύοντας παιδιά Υψηλών Ικανοτήτων
Mάθησης. Διαφοποποιημένη συνεκπαίδευση. Gutenberg

Renzulli, S.J., (2008). Η Ιδέα των Τριών Δακτυλίων για την Εννοιολογική Προσέγγισης της Χαρισματικότητας: Θεωρία και Σχέδιο Ταυτοποίησης Χαρισματικών για την Προώθηση της Δημιουργικότητας. Στο Η. Ματσαγγούρας (επιμ.). Εκπαιδεύοντας παιδιά Υψηλών Ικανοτήτων Mάθησης. Διαφοποποιημένη συνεκπαίδευση, (313-352). Gutenberg

Σούλης, Γ.Σ. (2006). Παιδιά και έφηβοι με υψηλή λειτουργικότητα και η εκπαίδευσή τους. ΤΥΠΩΘΗΤΩ-Γιώργος Δάρδανος

Tσιάμης, Α. (2006). Τα χαρισματικά παιδιά ζουν ανάμεσά μας. Γρηγόρης

Όλγα Μάμαλη, Φιλόλογος-Ψυχολόγος,

Μ.Sc. Κλινική Ψυχολογία

ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: ΧΑΡΙΣΜΑΤΙΚΑ ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΜΕΝΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ