ΕΜΠΟΔΙΑ ΠΟΥ ΔΥΣΧΕΡΑΙΝΟΥΝ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ ΣΥΜΠΕΡΙΛΗΠΤΙΚΟΥ ΜΟΝΤΕΛΟΥ

Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΛΗΨΗΣ

Η έννοια της συμπερίληψης εμφανίστηκε στην Ελλάδα στις αρχές της δεκαετίας του 90’ και σχετίζεται με το δικαίωμα όλων των μαθητών στην εκπαίδευση. Η συμπερίληψη δεν αφορά μόνο στους μαθητές με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες αλλά και σε όσους έχουν περιθωριοποιηθεί για οποιαδήποτε άλλη αιτία. Αποτρέπει τον αποκλεισμό τους και στηρίζεται στις δημοκρατικές αρχές της ισότητας, της αλληλεγγύης και της δικαιοσύνης. Παραμένει ένα αμφιλεγόμενο ζήτημα που παρόλα αυτά έχει υποστηρικτές, οι οποίοι μάχονται για την συμμετοχή όλων των ατόμων χωρίς να αποτελεί εμπόδιο η όποια διαφορετικότητά τους αλλά πρόκληση για αλλαγή. Αλλαγή της τρέχουσας νοοτροπίας και της λειτουργίας των σημερινών σχολείων, ώστε κάθε παιδί να έχει την ευκαιρία για ποιοτική εκπαίδευση και κοινωνική αλληλεπίδραση.

ΤΑ ΕΜΠΟΔΙΑ ΠΟΥ ΔΥΣΧΕΡΑΙΝΟΥΝ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ ΣΥΜΠΕΡΙΛΗΠΤΙΚΟΥ ΜΟΝΤΕΛΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

Ένα από τα εμπόδια που παρουσιάζονται για την ανάπτυξη του συμπεριληπτικού μοντέλου εκπαίδευσης αποτελεί η ελλιπής κατάρτιση του διδακτικού προσωπικού καθώς η στάση του μπορεί να διευκολύνει ή να περιορίσει την ακαδημαϊκή επίδοση του μαθητή αλλά και την αυτό-εικόνα του (Alexander & Strain, 1978) .

Άλλο ένα εμπόδιο, ως προς την εφαρμογή του συμπεριληπτικού μοντέλου, είναι οι σχολικές κουλτούρες, οι οποίες αναφέρονται στις απόψεις και στάσεις των διευθυντών και των εκπαιδευτικών των σχολείων. Με αυτόν τον τρόπο, αναπαράγονται απόψεις που παρουσιάζουν τη διαφορετικότητα ως τροχοπέδη στη διδασκαλία των παιδιών χωρίς ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες και αποκλείουν τους υπόλοιπους από τη συλλογική εκπαιδευτική διαδικασία με αποτέλεσμα την περιθωριοποίηση τους.

Επιπροσθέτως, εμπόδιο αποτελεί το αναλυτικό πρόγραμμα, το οποίο δεν περιλαμβάνει μαθήματα, τα οποία απευθύνονται στους μαθητές που χρήζουν Ειδικής Αγωγής και Εκπαίδευσης. Επίσης, δεν είναι προσβάσιμα για όλους τους μαθητές, αφού κατά τον σχεδιασμό του εκπαιδευτικού υλικού δεν λαμβάνεται υπόψη η ετερότητα των μαθητών (Leijen, Arcidiacono & Baucal, 2020). Παράλληλα, οι στόχοι που τίθενται φαίνεται να μην είναι ρεαλιστικοί και πραγματοποιήσιμοι, διότι απαιτείται κάλυψη μεγάλου μέρους της ύλης χωρίς να συνυπολογίζεται ο χρόνος μάθησης των μαθητών και η ανάγκη εξατομίκευσης.

ΛΥΣΕΙΣ

Για να γίνει ακόμη πιο αποτελεσματικό το σχολικό σύστημα θα πρέπει να φροντίζει για την κατάλληλη επιμόρφωση και εξειδίκευση του προσωπικού του. Είναι απαραίτητη η εφαρμογή ειδικών εξατομικευμένων προγραμμάτων που θα καλύπτουν τις εκπαιδευτικές ανάγκες των μαθητών, οι πολλαπλοί τρόποι προσέγγισης της γνώσης και η εφαρμογή των καλύτερων δυνατών συνθηκών για να αναπτυχθούν οι ικανότητες και οι δεξιότητές τους (Κανάκης, 2007). Οι εκπαιδευτικοί που είχαν την κατάλληλη κατάρτιση υποστήριξαν αυτές τις πρακτικές και είχαν θετικά αποτελέσματα κατά τη διδακτική διαδικασία.

Εκτός όμως από τη στάση των εκπαιδευτικών απέναντι στο μοντέλο της συμπεριληπτικής εκπαίδευσης, εξίσου σημαντική είναι και αυτή του σχολικού πλαισίου στο σύνολό του. Ξεκινώντας από την ευθύνη που έχει η διεύθυνση του σχολείου θα πρέπει να τονιστεί πως η κουλτούρα, οι στάσεις και οι απόψεις που ενστερνίζεται θα πρέπει να επηρεάζουν θετικά και να ευνοούν ένα κλίμα αμοιβαίας αποδοχής, σεβασμού και ισοτιμίας (Αγγελίδης, 2011). Η στάση αυτή απέναντι στους μαθητές με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες θα πρέπει να διαδίδεται και στο ευρύτερο εκπαιδευτικό προσωπικό, ώστε να καλλιεργηθεί η έννοια της αποδοχής και της αποτελεσματικής εκπαίδευσης (Hess & Zamir, 2016). Η σχολική μονάδα οφείλει να αφουγκράζεται τα άγχη και τους προβληματισμούς των μελών της αποτελώντας πρότυπο δημοκρατικής λειτουργίας.

Τέλος, η ετερότητα, οι αδυναμίες και οι ανάγκες των μαθητών οφείλεται να αντιμετωπίζονται ως πρόκληση και ως στοιχεία που θα εμπλουτίσουν τη μαθησιακή διαδικασία (Angelides, 2012). Με βάση αυτή την οπτική, τα αναλυτικά προγράμματα είναι αναγκαίο να σχεδιαστούν, ώστε να ανταποκρίνονται στις ανάγκες όλων των μαθητών χωρίς εξαιρέσεις, με την ένταξη νέων μαθημάτων και εναλλακτικών μεθόδων διδασκαλίας. Κρίνεται σκόπιμο το εκπαιδευτικό υλικό να διαμορφωθεί με τέτοιο τρόπο, ώστε να απευθύνεται σε όλους τους μαθητές και να μπορεί να αξιοποιηθεί με διαφορετικούς τρόπους μάθησης. Πραγματικός στόχος των αναλυτικών προγραμμάτων θα πρέπει να είναι η κατάκτηση γνώσεων και δεξιοτήτων από τους μαθητές και όχι η ολοκλήρωση αχανούς διδακτέας ύλης.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Η εφαρμογή του συμπεριληπτικού μοντέλου εκπαίδευσης εξαρτάται από κοινωνικούς, ιδεολογικούς, ιστορικούς και πολιτισμικούς παράγοντες. Κατέχει σημαντική θέση στα περισσότερα εκπαιδευτικά συστήματα της Δύσης ενώ στην Ελλάδα γίνονται συνεχείς προσπάθειες για την ανάπτυξή της και το «άνοιγμα» του σχολείου προς την κοινωνία. Αν και παρουσιάζονται εμπόδια κατά την εφαρμογή του, στόχοι του παραμένουν η εξάλειψη της περιθωριοποίησης, το δικαίωμα για ισότιμη μεταχείριση όλων των μαθητών και η υποχρέωση της πολιτείας για την αναγνώριση και αποδοχή της διαφορετικότητας.

Βιβλιογραφία

Αγγελίδης, Π. (2011). Μορφές ηγεσίας που προωθούν τη συμπεριληπτική εκπαίδευση. Στο Π. Αγγελίδης (Επιμ.), Παιδαγωγικές της συμπερίληψης. Αθήνα: Διάδραση.

Alexander, C. and Strain, P.S. (1978), A review of educators’ attitudes toward handicapped children and the concept of mainstreaming. Psychol. Schs., 15: 390-396. https://doi.org/10.1002/1520-6807(197807)15:3<390::AID-PITS2310150316>3.0.CO;2-S

Angelides, P. (2012). Forms of leadership that promote inclusive education in Cypriot schools. Educational Management Administration and Leadership, 40 (1), 21–36.

Hess, I., & Zamir, G. (2016). Principals’ and Teachers’ Attitudes towards Inclusion in Israel. Journal of the American Academy of Special Education Professionals, 140-153.

Κανάκης, Ι. (2007). Η εσωτερική διαφοροποίηση της διδασκαλίας και της μάθησης (Έννοια, Θεωρητική θεμελίωση, Επιδιώξεις). Στο Εκπαιδευτικός Όμιλος Κύπρου (επιμ.), Διδασκαλία σε τάξεις μικτής ικανότητας, Πρακτικά 8ου Συνεδρίου. Λευκωσία. 21-33.

Leijen, A., Arcidiacono, F., & Baucal, A. (2020). The dilemma of inclusive education: Inclusion for some or inclusion for all? Frontiers in Psychology, 12, 124-134.

ΠΕΛΕΚΑΝΟΥ ΖΩΗ

Ηθοποιός, Εμψυχώτρια θεατρικού παιχνιδιού, Β. Βρεφονηπιοκόμων

ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ :ΔΙΑΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΙΛΗΠΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ