ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΝΟΗΤΙΚΗ ΑΝΑΠΗΡΙΑ
ΝΟΗΤΙΚΗ ΑΝΑΠΗΡΙΑ
Η Νοητική Αναπηρία απασχολεί έντονα εδώ και χρόνια τους επιστήμονες πολλών ειδικοτήτων, ενώ έχουν χρησιμοποιηθεί και πολλοί ορισμοί για να την περιγράψουν. Όμως, είναι δύσκολο να καθιερωθεί ένας γενικά αποδεκτός ορισμός που θα μπορέσει να συμπεριλάβει όλα τα χαρακτηριστικά της Νοητικής Αναπηρίας.
Κατά το παρελθόν, είχε τύχει ιδιαίτερης αποδοχής ο ορισμός του βρετανού γιατρού Tredgold, ο οποίος υποστήριξε πως Νοητική Αναπηρία είναι η ανεπαρκής ανάπτυξη που από τη φύση και τη σοβαρότητά της δεν επιτρέπει την προσαρμογή του ατόμου στο περιβάλλον του, ούτε την επιβίωσή του χωρίς καθοδήγηση, επίβλεψη και προστασία. Ένας ακόμη ορισμός, είναι αυτός που αναφέρεται στη Νοητική Αναπηρία ως νοητική ανεπάρκεια που δεν οφείλεται σε διαταραχή των αισθητηρίων και που δεν επιτρέπει στο άτομο να λύσει τα διάφορα προβλήματα και να εξασφαλίσει την ύπαρξή του. Ως πιο αποδεκτός για τα σημερινά επιστημονικά δεδομένα ορισμός, είναι αυτός της Αμερικανικής Ένωσης για τη Νοητική Αναπηρία που αναφέρεται σε μία γενική νοητική ανάπτυξη κάτω του μέσου όρου, που εμφανίζεται στην περίοδο της ανάπτυξης και συνοδεύεται από υποβαθμισμένη προσαρμοστική συμπεριφορά.
Συνοψίζοντας, με τον όρο Νοητική Αναπηρία αναφερόμαστε στη γενική νοητική λειτουργία που υπολείπεται σημαντικά του μέσου όρου, συνυπάρχει με ελλείμματα στην προσαρμοστική συμπεριφορά και εκδηλώνεται κατά τη διάρκεια της περιόδου ανάπτυξης, επηρεάζοντας αρνητικά την εκπαιδευτική επίδοση του παιδιού.
ΣΩΜΑΤΙΚΑ, ΓΝΩΣΤΙΚΑ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ
Τα άτομα με Νοητική Αναπηρία κατατάσσονται ανάλογα με το επίπεδο νοητικών ελλειμμάτων σύμφωνα με την επίδοσή τους σε τεστ νοημοσύνης. Σύμφωνα με το DSM IV τα επίπεδα Νοητικής Υστέρησης είναι τέσσερα:
α) Ελαφρά Νοητική Υστέρηση: (Δ.Ν. 55- 69), β) Μέτρια Νοητική Υστέρηση: (Δ.Ν. 40- 54), γ) Βαριά νοητική Υστέρηση: (Δ.Ν. 25- 39) και δ) Βαρύτατη Νοητική Υστέρηση (Δ.Ν. κάτω του 25)
Τα άτομα αυτά αν και ανήκουν σε μια συγκεκριμένη κατηγορία δεν παύουν να έχουν διαφορές. Παρόλα αυτά έχουν κάποια κοινά χαρακτηριστικά τα οποία σχετίζονται με το βαθμό και το είδος των νοητικών ελλειμμάτων όπου κατατάσσονται.
Σωματικά Χαρακτηριστικά: Τα παιδιά με Νοητική Αναπηρία καθυστερούν να αποκτήσουν τον έλεγχο των σφιγκτήρων τους. Ομοίως, παρατηρείται καθυστέρηση στη βάδιση συγκριτικά με τα παιδιά που έχουν τυπική ανάπτυξη καθώς και καθυστέρηση του πρώτου χαμόγελου. Επιπροσθέτως, συχνά παρουσιάζουν ακανόνιστη οδοντοφυΐα και τάση για παχυσαρκία.
Γνωστικά χαρακτηριστικά: Όσον αφορά στη γνωστική λειτουργία παρουσιάζονται ελλείμματα στη μνήμη και συγκεκριμένα αδυναμία στη βραχύχρονη μνήμη με αποτέλεσμα το άτομο να μην μπορεί να διατηρεί πληροφορίες, ειδικά εάν ο όγκος τους είναι μεγάλος. Αντιθέτως, η μακρόχρονη μνήμη δεν παρουσιάζει ιδιαίτερο πρόβλημα. Ομοίως, παρατηρείται αδυναμία συγκέντρωσης και προσοχής. Το άτομο δυσκολεύεται να εστιάσει σε λεπτομέρειες και μπορεί εύκολα να χάσει την προσοχή του, επηρεάζοντας την ικανότητά του να ανακαλέσει και να γενικεύσει δεξιότητες. Παράλληλα, διαπιστώνεται αργός ρυθμός ανάπτυξης σε διάφορους τομείς σε σχέση με τα άτομα τυπικής ανάπτυξης. Αντίστοιχα, ο ρυθμός κατάκτησης γνώσεων και δεξιοτήτων είναι αργός και το λεξιλόγιο που χρησιμοποιούν είναι φτωχότερο. Τέλος, ανάλογα με το βαθμό της Νοητικής Υστέρησης υπάρχει μεγαλύτερη ή μικρότερη απόκλιση μεταξύ νοητικής και χρονολογικής ηλικίας.
Συμπεριφορικά χαρακτηριστικά: Τα παιδιά με Νοητική Αναπηρία συχνά δεν μπορούν να κατανοήσουν αλλά και να ερμηνεύσουν σωστά τα εξωτερικά ερεθίσματα (Πολυχρονοπούλου, 2010). Δε θα πρέπει να αποκλειστεί το ενδεχόμενο να συνυπάρχουν ψυχολογικές και ψυχιατρικές διαταραχές. Κατά την ανάπτυξή τους – πριν από τα 18 έτη – παρουσιάζονται διαταραχές της πνευματικής λειτουργίας και ελλείμματα στην προσαρμοστική συμπεριφορά (Schalock et al., 2007). Τα παιδιά δυσκολεύονται να αποκτήσουν και να διατηρήσουν κοινωνικές και φιλικές σχέσεις, παρουσιάζουν ιδιόρρυθμη συμπεριφορά, συχνά ξεσπάσματα και απομονώνονται. Επίσης, τα περισσότερα παιδιά δεν έχουν εμπιστοσύνη στον εαυτό τους και αναζητούν τη βοήθεια των άλλων χωρίς να καταβάλλουν τα ίδια προσπάθεια για πράγματα που μπορούν να κάνουν και μόνα τους. Τέλος, δυσκολεύονται να αποκτήσουν δεξιότητες αυτοεξυπηρέτησης ώστε να ικανοποιήσουν τις βασικές τους ανάγκες.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Παρόλο που δεν υπάρχει πάντα ένας κοινά αποδεκτός ορισμός για τη Νοητική Αναπηρία, υπάρχει συμφωνία όσον αφορά στη μειωμένη νοημοσύνη όσο και στην κοινωνική προσαρμογή. Τα παιδιά με Νοητική Αναπηρία, με την κατάλληλη καθοδήγηση – βάσει των χαρακτηριστικών τους – μπορούν να αποκτήσουν κοινωνικές και επαγγελματικές δεξιότητες και να προσαρμοστούν σε ικανοποιητικό βαθμό στο σχολικό αλλά και το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον. Ταυτόχρονα, με τις κατάλληλες εκπαιδευτικές τεχνικές να καλλιεργήσουν τις δεξιότητές τους και μέσα από τη διόρθωση και την ενθάρρυνση να αποκτήσουν μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στον εαυτό τους και να ενταθούν ομαλά στο ευρύτερο κοινωνικό πλαίσιο. Σε κάθε περίπτωση τα παραπάνω επηρεάζονται από το βαθμό της νοητικής τους δυσλειτουργίας.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
Πολυχρονοπούλου Σ., (2010). Παιδιά και έφηβοι με ειδικές ανάγκες και δυνατότητες
(Τόμος Β’), Εκδόσεις: «ΑΤΡΑΠΟΣ», Αθήνα
Schalock, R.L., Buntinx, W., Borthwick- Duffy, S., Luckasson, R., Snell, M. E., Tasse, M., J., & Wehmeyer, M. ( 2007). User’s Guide: Mental Retardation: Definition, Classification, and Systems of Supports- 10th edition. Washington, DC: American Association on Intellectual and Developmental Disabilities.
ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΑΝΑΠΗΡΙΑΣ-ΑΠΟ ΤΟ ΣΟΚ ΕΩΣ ΤΗΝ ΑΠΟΔΟΧΗ
Ηθοποιός, Εμψυχώτρια θεατρικού παιχνιδιού, Β. Βρεφονηπιοκόμων