ΓΙΑΤΙ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΛΕΝΕ ΨΕΜΑΤΑ
ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ
Για να πει ένα παιδί ψέματα πρέπει να έχει κατανοήσει τους όρους της αλήθειας, του ψεύδους, της συνέπειας και της επιβράβευσης. Ταυτόχρονα πρέπει να διαχωρίζει την πραγματική ζωή από τη φανταστική και να μπορεί να την επικοινωνεί στους άλλους. Έτσι, τα πειστικά ψέματα, ξεκινούν , όταν το παιδί έχει αναπτύξει γνωσιακές και κοινωνικές δεξιότητες. Παρ’ όλα αυτά, τα παιδιά ξεκινούν τα ψέματα από πολύ μικρή ηλικία, ακόμα και αν είναι φανερό ότι δε λένε την αλήθεια.
ΑΙΣΘΗΣΗ ΕΛΕΓΧΟΥ
Μέσω ενός «καλού» ψέματος, το παιδί πιστεύει πως μπορεί να χειραγωγήσει φίλους και οικογένεια. Έχει στο νου του πως αποκτά τον έλεγχο μιας κατάστασης και το διατηρεί στα επίπεδα που θέλει εκείνο. Ειδικά σε φιλικές σχέσεις, νιώθει μια αυξημένη κοινωνική δύναμη, νιώθοντας πως πηγαίνει τα πράγματα εκεί που θέλει, χωρίς να μπορεί να το σταματήσει κανείς.
ΚΑΛΥΨΗ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ
Πολλές φορές τα παιδικά ψέματα είναι αθώα. Άλλες φορές όμως κρύβουν πολύ μεγαλύτερες προβληματικές συμπεριφορές από πίσω, οι οποίες είτε μπορεί να δημιουργηθούν από κάποια διαταραχή, είτε σαν άμυνα αντιμετώπισης για να μη «βουλιάξουν» μέσα σε προβληματικές καταστάσεις που συμβαίνουν συνήθως στο σπίτι και στο σχολείο. Με αυτόν τον τρόπο, εκφράζουν τα απωθημένα τους και τραβούν την προσοχή. Την προσοχή, πχ, που ίσως να μην παίρνουν από το σπίτι.
ΣΥΓΚΑΛΥΨΗ
Ειδικά τα παιδιά που γνωρίζουν την τιμωρία στην πράξη (για αυτή θα συζητήσουμε παρακάτω), λένε ψέματα για να καλύψουν κάποιον άλλον. Είτε κάποιο συμμαθητή τους, κάποιο φίλο, ακόμα και έναν από τους 2 γονείς εάν του ζητηθεί. Μεγαλώνοντας κιόλας, όπου κάποια στιγμή θα έρθει η ώρα να μάθουν και για τα κατά συνθήκη ψέματα από κάποιον μεγαλύτερο, άρα πως κάποια ψέματα είναι αποδεκτά, θα τους είναι ακόμα πιο λογικό στο μυαλό, πως αν κάποιος που αγαπάει έκανε κάτι που δεν έπρεπε, οφείλει να τον καλύψει.
Επίσης σε ομάδες παιδιών, πχ στο σχολείο, κανένα παιδί δε θέλει να είναι το «καρφί». Οπότε μπορεί να τύχει πάρα πολλές φορές, κατά τη διάρκεια της σχολικής του πορείας, ένα παιδί να πει ψέματα για να συγκαλύψει έναν συμμαθητή του, ακόμα και μια ολόκληρη τάξη!
ΕΝΣΥΝΑΙΣΘΗΣΗ
Κάποια παιδιά είναι πιο ευαίσθητα ή/και δέχονται με μεγαλύτερη ευκολία και ένταση τα συναισθήματα των γύρω τους, στα οποία ανήκει φυσικά και η στενοχώρια και ο φόβος. Αυτό ταιριάζει στο κομμάτι, το οποίο αναφέραμε πιο πάνω. Για να μη βρεθεί λοιπόν κάποιος άλλος σε κατάσταση φόβου, άγχους ή θλίψης, τον καλύπτει με τα ψέματα του και δεν είναι λίγες οι φορές που θα πάρει και το ίδιο την ευθύνη.
ΜΙΜΗΣΗ
Τα παιδιά ξεκινούν να μιμούνται συμπεριφορές από πολύ μικρή ηλικία των γονιών/φροντιστών τους και των αδερφών τους. Στο κομμάτι των γονιών υπάρχουν 2 κατηγορίες. Αρχικά, οι γονείς που λένε ψέματα, και έτσι τα παιδιά μιμούνται τη συμπεριφορά τους, και οι γονείς που έχουν μάθει στα παιδιά να λένε ψέματα από σεβασμό και από ευγένεια. Όταν ειδικά το παιδί βλέπει πως με το ψέματα που είπε, έκανε τους γονείς του περήφανους, και το επιβραβεύουν για την κίνηση αυτή, μπορεί να προχωρήσει και σε καθημερινά μικρά ψεματάκια που θα γίνουν στην πορεία ακόμα μεγαλύτερα. Για αυτό θα ήταν πιο χρήσιμο να πούμε στο παιδί μας πως αν η αλήθεια είναι προσβλητική, καλύτερα να μην πούμε τίποτα ή να πούμε μια καλή κουβέντα πάνω σε κάποιο άλλο θέμα, την οποία την πιστεύουμε.
Όσον αφορά τα αδέρφια, έρευνες έχουν δείξει πως τα μικρότερα παιδιά μαθαίνουν πιο γρήγορα να λένε ψέματα και αυτό επειδή μιμούνται τα μεγαλύτερα. Και λόγω της νωρίτερης έναρξης, τα δικά τους, είναι συνήθως και πιο πειστικά.
ΤΙΜΩΡΙΑ
Καλύτεροι ψεύτες από μικρή ηλικία, γίνονται και τα παιδιά, τα οποία ζουν υπό το φόβο της επίπληξης και της τιμωρίας. Ίσως στην αρχή μέσα από ένα αθώο ψέμα να επήλθε τιμωρία και έτσι το παιδί να λέει ψέματα συνεχώς και εντόνως στο μέλλον για να την αποφύγει. Το θέμα είναι πως αν το ψέμα αποκαλυφθεί, τότε το παιδί θα βρεθεί σε χειρότερη κατάσταση τιμωρίας και αυτό θα οδηγήσει σε έναν φαύλο κύκλο.
Κλινική Ψυχολόγος
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Bronson, P. & Merryman, A. (2012). Το Σοκ της Ανατροφής. Εκδόσεις Polaris: Αθήνα
Lavoie, J., Leduc, K., Crossman, A. M., & Talwar, V. (2016). Do as I say and not as I think: Parent socialisation of lie‐telling behaviour. Children & Society, 30(4), 253-264.
ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:ΠΑΙΔΙΚΑ ΨΕΜΑΤΑ