ΙΔΕΟΛΗΨΙΕΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΝΑΓΚΑΣΜΟΙ

Οι ιδεοληψίες περιγράφονται ως επαναλαμβανόμενες παρεμβατικές σκέψεις, παρορμήσεις ή εικόνες που προκαλούν έντονο άγχος ή δυσφορία. Οι ιδεοληψίες αντιμετωπίζονται ως ανεπιθύμητες και γενικά ασυνεπείς με την εικόνα, τις αξίες, τις πεποιθήσεις και τις συμπεριφορές κάποιου. Επιπλέον, διαφέρουν από τις εγωσυντονικές σκέψεις που αφορούν καθημερινά προβλήματα (π.χ. επαναλαμβανόμενες σκέψεις ή ανησυχίες για τα οικονομικά, το επάγγελμα, τις σχέσεις) και διακρίνονται από τους μηρυκασμούς, οι οποίοι εμφανίζονται στην κατάθλιψη.

ΤΥΠΙΚΕΣ ΙΔΕΟΛΗΨΙΕΣ

Οι τυπικές ιδεοληψίες περιλαμβάνουν αμφιβολίες για το εάν κάποιος έκανε κάτι επαρκώς (π.χ. εάν έσβησε τη σόμπα), επιθετικές ή θρησκευτικές σκέψεις ή εικόνες, σκέψεις σχετικά με τη μόλυνση καθώς και υπερβολικές ανησυχίες για τη συμμετρία ή την ακρίβεια. Τα άτομα με Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή (OCD) υποφέρουν από σοβαρές ιδεοληψίες με αποτέλεσμα την πρόκληση σημαντικής λειτουργικής έκπτωσης. Παράλληλα γίνεται προσπάθεια καταστολής τους με άλλες σκέψεις ή ψυχαναγκαστικές ενέργειες, γνωστές ως «καταναγκασμοί». Αυτό συμβαίνει διότι οι πάσχοντες ούτε θέλουν, ούτε “καλωσορίζουν” τις εμμονικές αυτές σκέψεις που προκαλούν τόσο βαθιά αγωνία και απελπισία. Αντιθέτως, τα άτομα που πολιορκούνται από τις ιδεοληψίες καταβάλλουν κάθε δυνατή προσπάθεια για να τις εμποδίσουν.

ΚΑΤΑΝΑΓΚΑΣΜΟΙ

Οι καταναγκασμοί είναι επαναλαμβανόμενες, σκόπιμες συμπεριφορές ή νοητικές δραστηριότητες με τελετουργικό χαρακτήρα που αποσκοπούν στη μείωση των ιδεοληψιών και στη μείωση του άγχους που προκαλούνται από αυτές. Αυτές οι ψυχαναγκαστικές συμπεριφορές πραγματοποιούνται για να αποτρέψουν το αντιληπτό κακό που συμβαίνει στον εαυτό ή, τις περισσότερες φορές, σε κάποιο αγαπημένο πρόσωπο, ακόμα και όταν δεν υπάρχει συσχέτιση μεταξύ των σκέψεων και της ψυχαναγκαστικής συμπεριφοράς. Μπορεί να περιλαμβάνουν προφανείς συμπεριφορές, όπως ο έλεγχος ή το πλύσιμο των χεριών, ή νοητικές λειτουργίες όπως η προσευχή, η αριθμητική επανάληψη ή η επανάληψη λέξεων σιωπηλά. Ο τελετουργικός χαρακτήρας των καταναγκασμών διαφαίνεται από το γεγονός ότι πράξεις, σαν τις προαναφερόμενες, γίνονται με συγκεκριμένο τρόπο και «πρέπει» να ολοκληρώνονται σωστά.

Τα άτομα με Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή επαναλαμβάνουν τις συμπεριφορές αυτές μέχρι να νιώσουν ότι ο κίνδυνος έχει αποφευχθεί και η ανησυχία και το άγχος έχουν υποχωρήσει. Συνήθως, αντιλαμβάνονται ότι οι ιδεοληψίες τους είναι παράλογες, αλλά ταυτόχρονα τις βιώνουν τόσο έντονα, ώστε θεωρούν ότι ο μόνος τρόπος για να ανακουφιστούν από το άγχος που προκαλούν είναι μέσω των ψυχαναγκαστικών συμπεριφορών. Παρ όλα αυτά, οι ιδεοληψίες τείνουν να επιστρέφουν μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα, και ακόμη και αν διαρκούν λίγες ώρες, δύνανται να οδηγήσουν σε σωματική και ψυχική εξουθένωση.

Το ακριβές περιεχόμενο και η φύση των ιδεοληψιών διαφέρει από το ένα άτομο με Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή στο άλλο, αλλά εντοπίζονται κοινά θέματα. Στην πραγματικότητα μπορεί οι περισσότεροι από εμάς να έχουμε ζήσει την εμπειρία της ιδεοληψίας. Οι άνθρωποι, όμως, που ταλαιπωρούνται από αυτές και πάσχουν από Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή αρχίζουν να κάνουν ατέρμονες δυσλειτουργικές ερμηνείες, τείνουν να μεγενθύνουν την πιθανότητα της απειλής και των επακόλουθων συνεπειών των ιδεοληψιών τους και να σκέφτονται ότι οι ιδεοληψίες είναι αλληλένδετες με την προσωπικότητά τους. Με τον καταναγκαστικό τρόπο προσπαθούν να ανακτήσουν τον έλεγχο και να καταστείλουν το άγχος, ενώ στην πραγματικότητα συντηρούν ένα φαύλο κύκλο δυσλειτουργικών σκέψεων και πράξεων. Για τους παραπάνω λόγους, δύο θεραπευτικές επιλογές έχουν αποδεδειγμένα αποτελέσματα στην αντιμετώπιση της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής. Η ψυχοθεραπεία, με επικρατούσα τη Συμπεριφοριστική Θεραπεία, και η φαρμακευτική αγωγή.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Abramowitz, J. S., Deacon, B. J., Olatunji, B. O., Wheaton, M. G., Berman, N. C., Losardo, D., & Hale, L. R. (2010). Assessment of obsessive-compulsive symptom dimensions: development and evaluation of the Dimensional Obsessive-Compulsive Scale. Psychological assessment, 22(1), 180.

Apter, A., Fallon Jr, T. J., King, R. A., Ratzoni, G., Zohar, A. H., Binder, M., & Cohen, D. J. (1996). Obsessive-compulsive characteristics: from symptoms to syndrome. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 35(7), 907-912.

Leckman, J. F., Grice, D. E., Boardman, J., Zhang, H., Vitale, A., Bondi, C., & Pauls, D. L. (1997). Symptoms of obsessive-compulsive disorder. American Journal of Psychiatry, 154(7), 911-917

Salkovskis, P. M. (2003). Obsessions and compulsions. In Cognitive therapy in clinical practice (pp. 39-54). Routledge

Όλγα Μάμαλη, Φιλόλογος-Ψυχολόγος,

Μ.Sc. Κλινική Ψυχολογία

ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: ΙΔΕΟΨΥΧΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ & ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ