ΟΙ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΗ ΓΝΩΣΙΑΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ

ΑΡΝΗΤΙΚΕΣ ΕΜΠΕΙΡΙΕΣ ΚΑΙ ΣΧΗΜΑΤΑ

Το κάθε άτομο, με βάση τις εμπειρίες του από την παιδική κιόλας ηλικία, δημιουργεί κάποια σχήματα, δηλαδή έναν συγκεκριμένο τρόπο σκέψης βασισμένο σε βιώματα, ο οποίος δημιουργεί στο άτομο ορισμένες πεποιθήσεις που θα το ακολουθεί σε όλη την υπόλοιπη ζωή του. Όπως είναι λογικό λοιπόν, οι αρνητικές εμπειρίες δημιουργούν δυσλειτουργικά σχήματα, τα οποία με τη σειρά τους καταλήγουν σε λανθασμένο τρόπο ερμηνείας του εαυτού του ατόμου, του περιβάλλοντός του και του μέλλοντος.

ΨΥΧΙΚΗ ΟΜΟΙΟΣΤΑΣΗ

Όπως ακριβώς και το σώμα, έτσι και η ψυχή, προσπαθεί να βρίσκεται σε μια ισορροπία. Γι’ αυτό τον λόγο, όταν υπάρχει για παράδειγμα μεγάλο άγχος, που «αναστατώνει» το νευρικό μας σύστημα, ο εγκέφαλος προσπαθεί να δημιουργήσει μια ψυχική, ας το πούμε, ομοιόσταση για να επαναφέρει την ισορροπία στα συναισθήματά μας. Για τον λόγο αυτό, οι εξειδικευμένοι επιστήμονες στη Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία (μοντέλο ψυχοθεραπείας, βασισμένο στην αλλαγή των δυσλειτουργικών σκέψεων), υποστηρίζουν πως για τον λόγο αυτό, ο καθένας από εμάς έχει δημιουργήσει 3 στρατηγικές αντιμετώπισης των καταστάσεων που αντιμετωπίζουν την ψυχική ανισορροπία: την υποταγή, την αποφυγή και την υπεραναπλήρωση.

ΥΠΟΤΑΓΗ

Στην υποταγή, το άτομο επιβεβαιώνει το αρνητικό σχήμα, με αποτέλεσμα αυτό να εδραιώνεται. Αναζητά στο εξωτερικό του περιβάλλον πληροφορίες και εμπλέκεται σε καταστάσεις που να το επιβεβαιώνουν και να επαληθεύουν τις όποιες συμβατές πληροφορίες μπορούν να συνδέσουν με το αρνητικό σχήμα τους. Για παράδειγμα, άτομα με χαμηλή αυτοεκτίμηση αναζητούν ουσιαστικά, αρνητικά σχόλια και αποφεύγουν διαπροσωπικές σχέσεις με άτομα που μπορούν να τους προσφέρουν μια θετική ανατροφοδότηση. Με αυτόν τον τρόπο, το σχήμα διαιωνίζεται, δυναμώνει και συντροφεύει το άτομο και στην υπόλοιπη ζωή του.

ΑΠΟΦΥΓΗ

Η αποφυγή είναι ένας φυσιολογικός αντανακλαστικός μηχανισμός για έναν οργανισμό όταν εκείνος βρίσκεται σε κίνδυνο. Γι’ αυτό δε μας κάνει εντύπωση να χρησιμοποιείται από το άτομο, προκειμένου να μην ενεργοποιηθεί ποτέ το αρνητικό του σχήμα. Με λίγα λόγια, δεν επιτρέπονται σχετικές σκέψεις, εικόνες και συναισθήματα που θα πλαισιώσουν αρνητικά το άτομο και γι’ αυτό τον λόγο μπορεί να προχωρήσει σε καταστάσεις καταχρήσεων με π.χ. ναρκωτικά, αλκοόλ, φαγητό, κλπ.

Για παράδειγμα, ένα άτομο που πιστεύει πως είναι βαρετό και δεν αξίζει την παρέα των αγαπημένων του, απομονώνεται και ακυρώνει σχέδια με αυτούς. Με αυτόν τον τρόπο, διατηρεί την αίσθηση ασφάλειας και ελέγχου του. Μπορεί να το πετύχει αυτό και να ανακουφιστεί βραχυπρόθεσμα, όμως μακροπρόθεσμα, επέρχεται η απομόνωση, η μοναχικότητα και η ανάγκη για ψυχικούς δεσμούς μένει ανικανοποίητη. Με αυτόν τον τρόπο, το σχήμα επιβεβαιώνεται.

ΥΠΕΡΑΝΑΠΛΗΡΩΣΗ

Με τη συγκεκριμένη στρατηγική αντιμετώπισης, για να μπορέσει το άτομο να μην έρθει αντιμέτωπο με το ενεργοποιημένο σχήμα του, κάνει ακριβώς το αντίθετο από ό,τι αυτό ορίζει. Για παράδειγμα, κάποιος που πιστεύει πως δεν μπορεί να πετύχει τίποτα και δεν καταφέρνει το παραμικρό, καταλήγει να γίνεται εργασιομανής για να αποδείξει στον εαυτό του ότι δεν είναι ανήμπορος και ευάλωτος. Με λίγα λόγια, κάνει όσα κάνει, όχι επειδή το θέλει ή επειδή αυτή η συμπεριφορά το ευχαριστεί, αλλά για να δείξει πως δεν είναι αποτυχημένος.

ΓΝΩΣΙΑΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ

Μέσω της Γνωσιακής Συμπεριφορικής Θεραπείας, τα σχήματα αυτά βγαίνουν στο φως και αναγνωρίζονται. Με συγκεκριμένες τεχνικές και με μια ισχυρή σχέση θεραπευτή και θεραπευόμενου, τα δυσλειτουργικά σχήματα αλλάζουν σε λειτουργικά και αντιμετωπίζονται με νέες στρατηγικές. Μέσω αυτών, το άτομο μπορεί πλέον να είναι λειτουργικό στην καθημερινότητά του και να δημιουργεί υγιείς διαπροσωπικές σχέσεις.

Μαρούσα Μελισσαράτου

Κλινική Ψυχολόγος

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Beck, J.S. (2011). Εισαγωγή στη Γνωστική Συμπεριφορική Θεραπεία. Αθήνα: Εκδόσεις Πατάκη

Klosko, J.S., Weishaar, M.E. & Young, J.E. (2003). Θεραπεία Σχημάτων : Ένας Οδηγός για τον Θεραπευτή. Αθήνα: Εκδόσεις Πατάκη