Η ΑΝΤΙΛΗΨΗ ΤΟΥ ΕΑΥΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΡΟΕΦΗΒΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ
Από το 6ο μέχρι το 12ο έτος, θεωρείται ότι το άτομο διασχίζει την προεφηβική του περίοδο. Σε αυτά τα χρόνια υπάρχουν αρκετές διακυμάνσεις σε σωματικό, γνωστικό, ψυχολογικό και συναισθηματικό επίπεδο. Ένα κομμάτι από αυτές, πολύ σημαντικό, αφορά την αυτοαντίληψη του ατόμου, μέρος της οποίας είναι και η αυτοεκτίμησή του.
Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΑΥΤΟΑΝΤΙΛΗΨΗΣ
Η αντίληψη για τον εαυτό, έχει να κάνει με την εικόνα που σχηματίζει το άτομο για τον εαυτό του μέσα από γνωστικούς, συναισθηματικούς, κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες. Μεγάλο ρόλο παίζουν λοιπόν για το άτομο στο πώς θα εξελιχθεί η αυτοαντίληψη και αυτοεκτίμηση του , οι σημαντικοί άλλοι. Με βάση τη συμπεριφορά τους προς αυτό και το πώς «μεταφράζει» τη συμπεριφορά αυτή, ανάλογά με το πώς έχει μάθει να αντιμετωπίζει καταστάσεις και διαπροσωπικές σχέσεις, το άτομο διαμορφώνει τα κομμάτια αυτά και πορεύεται με αυτά για όλη του τη ζωή.
ΑΥΤΟΑΝΤΙΛΗΨΗ ΚΑΙ ΑΥΤΟΕΚΤΙΜΗΣΗ ΣΤΗΝ ΠΡΟΕΦΗΒΕΙΑ
Κάπου στο τέλος της παιδικής ηλικίας και στην αρχή της προεφηβείας, το παιδί ξεκινά να αναρωτιέται για το «ποιος είναι», τι σκοπούς έχει στη ζωή και τι μπορεί να καταφέρει. Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, στη διαδικασία αυτή παίζει πολύ μεγάλο ρόλο το πώς το ίδιο θα αντιληφθεί τα γνωρίσματά του, με βάση το περιβάλλον του.
Πολύ σημαντικό ρόλο επίσης σε αυτή την ηλικία παίζει το σχολείο και οι δεξιότητες που μπορεί να αναπτύξει μέσω αυτού, είτε μιλάμε για γνωστικές, μαθησιακές, είτε ακόμα και για χόμπυ. Για παράδειγμα, ένα παιδί στην ηλικία των 7 ή των 8 ετών περιγράφει τον εαυτό του τονίζοντας το αν είναι καλός στα μαθήματα του ή σε κάποιο άθλημα ή στη γυμναστική, κ.ο.κ. Μιας και δεν έχει ακόμα την ικανότητα να επικοινωνήσει λεκτικά το πώς θέλει και μπορεί να διαμορφώσει την ταυτότητά του, το επικοινωνεί μέσα από την ικανότητά του σε διάφορα κομμάτια της καθημερινότητάς του.
Μεγαλώνοντας, γύρω στην ηλικία των 11 ετών, το παιδί ξεκινά και αξιολογεί και άλλες πτυχές του. Για παράδειγμα το αν έχει φίλους, αν έχει χιούμορ, τι στόχους πιστεύει ότι μπορεί να καταφέρει, κλπ. Αυτό γίνεται γιατί σιγά σιγά ξεκινά να συσπειρώνεται και να διαμορφώνεται η εικόνα για τον εαυτό του. Ταυτόχρονα, αρχίζει και γίνεται σύγκριση με συνομηλίκους του και πολλές φορές το παιδί αλλάζει τη συμπεριφορά του, όχι όμως το χαρακτήρα του, για να μοιάσει σε εκείνη την ομάδα παιδιών που πιστεύει ότι έχουν περισσότερα να προσφέρουν από εκείνο, μιας και εξωτερικεύουν κάτι τελείως διαφορετικό από το ίδιο.
ΠΩΣ ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΒΟΗΘΗΣΟΥΜΕ ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΝΑ ΕΧΕΙ ΜΙΑ ΥΓΙΗ ΑΝΤΙΛΗΨΗ ΚΑΙ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΤΟΥ ΕΑΥΤΟΥ ΤΟΥ
Ως γονείς, είναι πολύ βοηθητικό να συζητάμε με τα παιδιά, να κρατάμε μια πιο διαλλακτική στάση, με σαφή όρια και επιβραβεύσεις όπου χρειάζεται. Οι ακραίες πρακτικές δε βοηθούν το παιδί να διαμορφώσει μια υγιή αυτοεκτίμηση. Για παράδειγμα, αν δεν μπαίνουν ποτέ όρια στο παιδί και επιβραβεύεται με το παραμικρό, τότε αντιλαμβάνεται πως μπορεί ουσιαστικά να κάνει ό,τι θέλει, όχι μόνο χωρίς να έχει συνέπειες, αλλά να επιβραβεύεται κιόλας. Ή αντίθετα μια πολύ αυστηρή ή παρεμβατική συμπεριφορά εκ μέρους των γονιών, μπορεί να κάνει το παιδί να αμφισβητεί τις ικανότητες του και να γίνει στην πορεία άβουλο.
Πέραν από το οικογενειακό περιβάλλον, όπως αναφέρθηκε, πολύ μεγάλο ρόλο παίζει και το σχολικό. Καθηγητές με ενσυναίσθηση και όρεξη για διάλογο, μπορούν να κάνουν τον μαθητή να «πάρει τα πάνω του» και να αρχίσει να αξιολογεί εκ νέου τις δυνατότητές του χωρίς να νιώθει ότι κρίνεται και γνωρίζοντας πως έχει απέναντι του έναν άνθρωπο που τον καταλαβαίνει και είναι εκεί για εκείνον.
Κλινική Ψυχολόγος
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Horn, T. S., & Hasbrook, C. A. (1987). Psychological characteristics and the criteria children use for self-evaluation. Journal of Sport and Exercise Psychology, 9(3), 208-221.
Marsh, H. W., Parker, J. W., & Smith, I. D. (1983). Preadolescent self‐concept: Its relation to self‐concept as inferred by teachers and to academic ability. British Journal of Educational Psychology, 53(1), 60-78.
Rosenberg, M. (2015). Society and the adolescent self-image. Princeton university press.
Stipek, D., Recchia, S., McClintic, S., & Lewis, M. (1992). Self-evaluation in young children. Monographs of the society for research in child development, i-95.
ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: ΑΥΤΟΕΚΤΙΜΗΣΗ ΚΑΙ ΕΦΗΒΕΙΑ
