ΔΕΠ-Υ & ΔΥΣΛΕΞΙΑ : ΣΥΝΝΟΣΗΡΟΤΗΤΑ
ΔΕΠ-Υ
Τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ εμφανίζουν συμπτώματα απροσεξίας και υπερκινητικότητας με αποτέλεσμα να περιορίζεται η συγκέντρωση της προσοχής τους, ενώ δύσκολα μπορούν να ρυθμίσουν τη συμπεριφορά τους και να ακολουθήσουν κανόνες. Η εκδήλωση αυτών των συμπτωμάτων εξαρτάται και από το φύλο, την ηλικία του παιδιού, τις συνθήκες που υπάρχουν στο περιβάλλον του. Όλοι αυτοί οι παράγοντες έχουν ως αποτέλεσμα να επηρεάζουν και να διαφοροποιούν την εικόνα μεταξύ των παιδιών με ΔΕΠ-Υ. Φαίνεται στα παιδιά αυτά να υπάρχει έντονη ανησυχία και έχουν την ανάγκη να κινούνται συνεχώς, ενώ όταν περιορίζονται σε ένα σημείο νιώθουν άβολα και κινούν τα χέρια και τα πόδια τους νευρικά. Συνήθως, δεν αγαπούν την τάξη και κάνουν αδέξιες κινήσεις.
Συχνά προκαλείται αναστάτωση στο περιβάλλον τους, είναι ανυπόμονα, δεν έχουν την απαιτούμενη υπομονή για να ακούσουν οδηγίες, απαντούν με βιασύνη και άλλες φορές προσπαθούν να αποσπάσουν την προσοχή των γύρω τους. Δεν συνειδητοποιούν και αδιαφορούν για τα αποτελέσματα της συμπεριφοράς τους και δίνουν σε όλους την εντύπωση ότι είναι αφηρημένα. Η εμφάνιση των συμπτωμάτων αυτών γίνεται συνήθως πριν το έβδομο έτος ενώ υπάρχουν τρεις τύποι ΔΕΠ-Υ ( ΔΕΠ-Υ με προεξάρχοντα τον απρόσεκτο τύπο, ΔΕΠ-Υ με προεξάρχοντα τον υπερκινητικό παρορμητικό τύπο, ΔΕΠ-Υ συνδυασμένος τύπος) ανάλογα με τα κριτήρια τα οποία επικρατούν (Κακούρος-Μανιαδάκη, 2006).
ΔΕΠ-Υ ΚΑΙ ΔΥΣΛΕΞΙΑ
Στην περίπτωση που εμφανίζεται συννοσηρότητα, οι δυσκολίες για το παιδί είναι περισσότερες διότι εμφανίζονται περισσότερα συμπτώματα τα οποία επηρεάζουν τη λειτουργικότητα του. Έρευνες δείχνουν ότι παιδιά τα οποία εμφανίζουν ΔΕΠ-Υ συχνά μπορεί να εμφανίσουν και ειδικές μαθησιακές δυσκολίες. Φαίνεται η συνύπαρξη της δυσλεξίας με τη ΔΕΠ-Υ να οφείλεται στον συνδυασμό των γνωστικών ελλειμμάτων που εμφανίζονται σε παιδιά με δυσλεξία που έχουν μόνο δυσλεξία ή που έχουν μόνο ΔΕΠ-Υ. Από την άλλη, είναι πιθανό οι δυσκολίες που προκύπτουν από την έλλειψη συγκέντρωσης να δημιουργούν προβλήματα στις αναγνωστικές δεξιότητες και την επίδοση των μαθητών στην ορθογραφία και τις φωνολογικές δοκιμασίες.
Σύμφωνα με τους επιστήμονες, η ΔΕΠ-Υ και η δυσλεξία είναι δύο ανεξάρτητα σύνδρομα, με τη δυσλεξία να χαρακτηρίζεται από ελλείμματα στη φωνολογική επίγνωση, τη φωνολογική μνήμη και την αποκωδικοποίηση ενώ αντίστοιχα στη ΔΕΠ-Υ εμφανίζεται ελλειμματική προσοχή και βραχύχρονη μνήμη. Όταν ένα παιδί εμφανίζει ΔΕΠ-Υ και δυσλεξία εμφανίζονται και ελλείμματα στη φωνολογική επεξεργασία. Ευρήματα μελετών δείχνουν ότι υπάρχει κοινή αιτιολογία στη γενετική συμβολή με το ποσοστό του παράγοντα της κληρονομικότητας να είναι ιδιαίτερα υψηλό. Φαίνεται πως τα παιδιά που παρουσιάζουν ΔΕΠ-Υ και δυσλεξία να έχουν επιδόσεις παρόμοιες με τα παιδιά που έχουν μόνο δυσλεξία αναφορικά με τις φωνολογικές δραστηριότητες και τις επιτελικές λειτουργίες. Παράλληλα, υπάρχουν και ευρήματα όπου η ΔΕΠ-Υ όταν παρουσιάζεται σε περιπτώσεις συνννοσηρότητας με τη δυσλεξία θεωρείται ως το βασικό πρόβλημα αφού η διαδικασία της συγκέντρωσης είναι βασική για την διαδικασία της μάθησης (Αντωνίου-Πολυχρόνη, 2011).
ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ
Για την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων η παρέμβαση θα πρέπει να έχει τρία συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Να είναι σχεδιασμένη για τις ανάγκες του παιδιού και να μπορεί να εφαρμοστεί σε συγκεκριμένα πλαίσια. Να εφαρμόζεται μακροχρόνια παράλληλα με συνδυασμό πολλών στοιχείων, όχι μόνο παρέμβαση στο ίδιο το παιδί αλλά και στο σχολικό πλαίσιο, το οικογενειακό κτλ. και παράλληλα θα πρέπει να προβλεφθεί να ενταχθεί και η ενίσχυση της αυτοεκτίμησης στο πρόγραμμα του.
Στο σχολείο τα συμπτώματα φαίνεται να έχουν συνέπειες τόσο στην επίδοση όσο και στις κοινωνικές σχέσεις του παιδιού. Από την άλλη το παιδί περνάει αρκετές ώρες της ημέρας του στο σχολείο συνεπώς, η εφαρμογή προγραμμάτων για την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων είναι απαραίτητη. Στις περισσότερες περιπτώσεις τα προγράμματα που προτείνονται εφαρμόζονται στη γενική τάξη και όχι σε ειδική. Ο εκπαιδευτικός καλείται να συνεργαστεί με τις υπόλοιπες ειδικότητες ψυχολόγο, ψυχίατρο αλλά και τους γονείς ώστε μαζί να αποφασίσουν την επιλογή του προγράμματος, τη δομή του ή την τροποποίησή του.
Πιο συγκεκριμένα, οι παρεμβάσεις που προτείνονται από τα προγράμματα τροποποίησης της συμπεριφοράς είναι ο έπαινος από τον εκπαιδευτικό, οι ξεκάθαρες οδηγίες, η αγνόηση των δυσλειτουργικών συμπεριφορών, η χρήση ελαφρών επιπλήξεων, η χρήση θετικών και αρνητικών ενισχύσεων. Είναι σημαντικό να υπάρχει συνέπεια, συνέχεια και επιμονή εκ μέρους του εκπαιδευτικού. Παράλληλα, προτείνεται μικρότερος φόρτος εργασίας, διαφοροποιημένη διδασκαλία, καθορισμός συγκεκριμένων κανόνων για την τάξη και υπενθύμισή τους. Τροποποιήσεις και στο περιβάλλον είναι αρκετά αποτελεσματικές όπως η τοποθέτηση του θρανίου σε κοντινή απόσταση από τον δάσκαλο αλλά και η δημιουργία ενός συγκεκριμένου προγράμματος δραστηριοτήτων.
Αποτελεσματικό φαίνεται να είναι και το πρόγραμμα αλληλοδιδασκαλίας από συμμαθητές των παιδιών με ΔΕΠ-Υ, ενώ η ανάμειξη των γονέων στις εκπαιδευτικές και σχολικές δραστηριότητες φαίνεται να βοηθάει ιδιαίτερα τον μαθητή. Παράλληλα, απαραίτητα είναι και τα διαλείμματα ώστε να μπορεί το παιδί να εκτονώσει την ενεργητικότητά του ενώ το έργο που θα ανατίθεται θα πρέπει να είναι ανάλογο των δυνατοτήτων του. Τέλος, είναι πολύ σημαντικό ο εκπαιδευτικός να αναπτύξει μία θετική διαπροσωπική σχέση με τον μαθητή. Αναφορικά με τη γνωσιακή-συμπεριφοριστική παρέμβαση στο πρόγραμμα μπορούν να συμπεριληφθούν στρατηγικές επίλυσης προβλημάτων, αυτό- καθοδήγηση, μάθηση μέσω προτύπου, εκπαίδευση για την έκφραση των συναισθημάτων και παιχνίδια ρόλων (Καλαντζί-Ασίζι, Καραδήμας, 2004).
M.Ed. Ειδικής Αγωγής- M.Ed. Διοίκηση Εκπαιδευτικών Μονάδων
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
Αντωνίου, Α.-Σ., & Πολυχρόνη, Φ. (2011). Η Συνύπαρξη της διαταραχής ελλειμματικής προσοχής/υπερκινητικότητας με τη δυσλεξία. Ελληνική Επιθεώρηση Ειδικής Αγωγής, (3), 137-152.
Καλαντζή-Αζίζι, Α. & Καραδήμας, Ε. (2004). Διάσπαση προσοχής και αδυναμία ελέγχου των παρορμήσεων: Από τον απρόσεκτο μαθητή ως τη διαταραχή ελλειμματικής προσοχής-υπερκινητικότητα. Στο Α. Καλαντζή-Αζίζι και Μ. Ζαφειροπούλου (Επιμ.), Προσαρμογή στο σχολείο: Πρόληψη και αντιμετώπιση δυσκολιών (σ. 223-253). Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
Δείτε επίσης: ΠΡΟΦΟΡΙΚΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΔΥΣΛΕΞΙΑ
