ΚΑΤΑΧΡΗΣΗ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ ΚΑΙ ΠΑΙΔΙΑ

Στην εποχή της παγκοσμιοποίησης και της άμεσης διακίνησης πληροφορίας, η πρόσβαση στο διαδίκτυο γίνεται προϋπόθεση επαφής με την ίδια, τη διαρκώς εξελισσόμενη πραγματικότητα. Το διαδίκτυο αποτελεί ένα παγκόσμιο δίκτυο που καλύπτει σχεδόν το σύνολο του παγκόσμιου χάρτη και παρέχει τις υπηρεσίες του σε έναν τεράστιο αριθμό χρηστών. Διαθέτει ορισμένα χαρακτηριστικά που το καθιστούν πολύτιμο όπως το γεγονός ότι επιτρέπει την ελεύθερη διακίνηση ιδεών και την ανταλλαγή πληροφοριών, ανήκει σε όλους, μπορεί να προσφέρει μεγάλες οικονομικές δυνατότητες και το βασικότερο ότι αποτελεί ένα πολύπτυχο τεχνολογικό φαινόμενο που αποκτά ευρύτερες οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές προεκτάσεις.

Επιπρόσθετα, οι διαδικτυακές αλληλεπιδράσεις μεταξύ ομάδων και ατόμων με κοινά ενδιαφέροντα είναι υψηλές. Ίσως, η κοινωνικοποιητική δυνατότητα που προσφέρει το διαδίκτυο να είναι και το ισχυρότερο στοιχείο της «γοητείας» του, καθώς σημαντικές ποσότητες χρόνου φαίνεται να δαπανούνται σε αλληλεπιδράσεις μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, ιστότοπους κοινωνικής δικτύωσης, δωμάτια ηλεκτρονικής συζήτησης, διαδικτυακά παιχνίδια κ.ά.

ΟΙ ΠΡΟΕΚΤΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ

Σύμφωνα με τα παραπάνω, διαπιστώνονται εύκολα οι προεκτάσεις που έχουν για τη ζωή κάποιου η μη πρόσβαση στο διαδίκτυο. Γι αυτό, άλλωστε, προτείνεται η εισαγωγή του όρου «ψηφιακός αναλφαβητισμός» που ισοδυναμεί με τις συνέπειες αυτής, προσλαμβάνοντας διαστάσεις επικοινωνιακού ή ακόμη και κοινωνικού αποκλεισμού. Στην κατεύθυνση αυτή, θα μπορούσε να εκφρασθεί η υπόθεση ότι η εξοικείωση κάποιου με το διαδίκτυο, αποτελεί παράγοντα που προσδιορίζει τη γενικότερη ψυχοκοινωνική προσαρμογή. Στη σύγχρονη, λοιπόν, κοινωνία η εξοικείωση με τη χρήση εφαρμογών διαδικτύου, μοιάζει συχνά απαραίτητη προϋπόθεση ομαλής ένταξης και προσαρμογής των μελλοντικών ενηλίκων, καθώς το διαδίκτυο φαίνεται να είναι αναπόσπαστο κομμάτι και κεντρικό χαρακτηριστικό του σύγχρονου οικουμενικού πολιτισμού.

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ

Οι προβληματισμοί που έχουν εκφρασθεί αναφορικά με την κατάχρηση υπηρεσιών του διαδικτύου είναι αρκετοί καθώς παρατηρούνται περιστατικά εντατικής ενασχόλησης, όπου δαπανώνται υπέρμετρες ποσότητες χρόνου, γίνεται παρορμητική χρήση του και, παράλληλα, υπάρχει η αίσθηση ότι ο κόσμος έξω από αυτόν είναι βαρετός. Οι ερευνητές έχουν περιγράψει ένα σύνδρομο εντατικής ενασχόλησης με το διαδίκτυο που συνδέεται με μειωμένη κοινωνική αλληλεπίδραση. Οι εθιστικές συμπεριφορές δεν έχουν να κάνουν τόσο με το ίδιο το μέσο, όσο με το υλικό που είναι διαθέσιμο σε αυτό, περιλαμβανομένων των τυχερών παιγνίων, του chatting ή των παιχνιδιών εικονικής πραγματικότητας.

ΑΡΝΗΤΙΚΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ

Οι συνήθεις αρνητικές συνέπειες της κατάχρησης του διαδικτύου σε παιδιά και εφήβους είναι ο μειωμένος χρόνος ύπνου, η ελλιπής κοινωνική επικοινωνία καθώς και η εμφάνιση προβλημάτων στις διαπροσωπικές τους σχέσεις. Φαίνεται, επίσης, ότι τα παιδιά και οι έφηβοι καταφεύγουν στο διαδίκτυο με στόχο την ανακούφιση του στρες και της κατάθλιψης που βιώνουν, χωρίς ουσιαστικά να αντιμετωπίζουν τις πηγές που τις προκαλούν, καθώς η ανάγκη μετριασμού των έντονων αρνητικών συναισθημάτων είναι μεγάλη. Φαίνεται, επομένως, ότι η κατάχρηση του διαδικτύου εκφράζεται ως μηχανισμός άμυνας και απόσυρσης, διότι τα παιδιά και οι έφηβοι με χαμηλή αυτοεκτίμηση βιώνουν εντονότερα τον φόβο της απόρριψης.

Ακόμη και η ανταπόκριση σε εκπαιδευτικές υποχρεώσεις σταδιακά μειώνεται. Τέλος, μια άλλη σημαντική ανησυχία αφορά στην ενίσχυση των συμπεριφορών βίας και επιθετικότητας μέσω των διαδικτυακών παιχνιδιών, αλλά και της έξαρση της ψηφιακής βίας γενικότερα. Παρ όλα αυτά, η λειτουργία μιας εικονικής προσωπικότητας, έστω και μέσω αυτών των παιχνιδιών, ισοδυναμεί με την ανάγκη για ικανοποίηση του εαυτού. Ενώ, οι κύριοι λόγοι συμμετοχής σε διαδικτυακούς τόπους, σχετίζονται με τη δημιουργία φιλίας και σύναψης σχέσεων.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΑ

Φυσικά, οι λόγοι που πυροδοτούν την εξάρτηση από το διαδίκτυο είναι ποικίλοι. Ένα επιβαρυμένο ψυχοκοινωνικό προφίλ, η ύπαρξη οικογενειακών, εκπαιδευτικών, επαγγελματικών προβλημάτων ή προβλημάτων υγείας, συνηγορούν στην εξάρτηση αυτή. Επιπλέον, υπάρχουν ευρήματα που αποδεικνύουν ότι οι νεότεροι χρήστες είναι πιο ευάλωτοι στη χρήση του διαδικτύου. Συμπερασματικά, το άθροισμα και η αλληλεπίδραση ατομικών, περιβαλλοντικών και ηλεκτρονικά περιβαλλοντικών παραγόντων εξηγεί το φαινόμενο της κατάχρησης του διαδικτύου.

Όλγα Μάμαλη, Φιλόλογος-Ψυχολόγος,

Μ. Sc. Kλινική Ψυχολογία

Δείτε επίσης: ΔΥΣΚΟΛΕΣ ΣΤΙΓΜΕΣ: ΠΩΣ ΘΑ ΜΙΛΗΣΟΥΝ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ;

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Kraut, R., Patterson, M., Lundmark, V., Kiesler, S., Mukopadhyay, T., & Scherlis, W. (1998). Internet paradox. A social technology that reduses social involvement and psychological well-being? American Psychologist, 53(9), 1017-1031

Lanthier, R.P., & Windham, R. C., (2004). Internet use and college adjustment, the moderating role of gender. Computers in Human Behavior, 20, 591-606

Nalwa, K., Anand, A. P. (2003). Internet addiction in students: a cause of concern. Cyberpsychology and Behavior, 6(6), 653-656

Young, K.S (1998). Internet addiction: the emergence of a new clinical disorder. Cyberpsychology and Behavior, 1(3), 237-244

Preece, J. (2000). Online communities: Designing usability, supporting sociability. Chichester: Wiley