ΣΥΣΤΗΜΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ

Οι ρίζες της Συστημικής προσέγγισης φθάνουν στα βάθη της ιστορίας της ψυχοθεραπείας, καθώς στη δεκαετία του ’50, ορισμένοι πρωτοπόροι θεραπευτές εγκαταλείπουν σταδιακά το γνώριμο πεδίο της ατομικής θεραπείας. Το επιστημονικό ενδιαφέρον στρέφεται αρχικά στην οικογένεια και η συστημική οπτική αναδεικνύεται σε συγκεκριμένο τρόπο αντίληψης του κόσμου. Το άτομο γίνεται αντιληπτό ως μέρος ενός συνόλου και όχι ως μια ξεχωριστή οντότητα.

Η Συστημική προσέγγιση προσπαθεί να αναλύσει και να κατανοήσει την εσωτερική οργάνωση και λειτουργία των συστημάτων, καθώς και την αλληλεπίδραση αυτών με το εξωτερικό περιβάλλον. Ως σύστημα ορίζεται ένα σύνολο στοιχείων που βρίσκεται σε διαρκή αλληλεπίδραση και λειτουργεί ως ολότητα. Το σύστημα, ωστόσο, δεν αποτελείται μόνο από το άθροισμα των μελών του, αλλά και από τις μεταξύ τους σχέσεις. Με πιο απλά λόγια, σκοπός της συγκεκριμένης προσέγγισης είναι η ανάλυση και η κατανόηση του περιβάλλοντος, των συστημάτων στα οποία το άτομο ανήκει, δίνοντας έμφαση σε εκείνα που διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη ζωή του.

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ

Η πιο ολοκληρωμένη, ίσως εφαρμογή της Συστημικής προσέγγισης είναι η οικογενειακή θεραπεία. Παρ’ όλα αυτά, η συστημική θεραπεία και συμβουλευτική έχουν αναπτυχθεί και πέρα από την οικογένεια και έχουν κερδίσει έδαφος και σε άλλα συμβουλευτικά πλαίσια. Τα συστημικά μοντέλα σκέψης και πρακτικής χρησιμοποιούνται σε διαφόρους τομείς υπηρεσιών, όπως στις επιχειρήσεις, σε κοινωνικούς οργανισμούς, ακόμη και στα σχολεία. Η συστημική σκέψη αξιοποιείται με σταδιακά βήματα, εντός του σχολικού περιβάλλοντος, χωρίς να ακολουθείται μια ευθύγραμμη πορεία.

ΣΥΣΤΗΜΙΚΟΙ ΕΙΔΙΚΟΙ

Πιο συγκεκριμένα, η επαφή συστημικών ειδικών, εξαιρουμένων των δασκάλων, όπως οι σχολικοί ψυχολόγοι, οι παιδοψυχίατροι, οι σχολικοί σύμβουλοι, γίνεται, συνήθως, με αφορμή μαθητικές συμπεριφορές που προκαλούν δυσφορία και αναστάτωση. Καλούνται να διατυπώσουν μια διάγνωση, να θεραπεύσουν ή να συμβάλλουν, με τη γνωμοδότησή τους, στην εξομάλυνση αυτών. Παλιότερα, ήταν σύνηθες να αποδίδονται τα αίτια της χαμηλής σχολική επίδοσης ή μιας δυσλειτουργικής συμπεριφοράς στον ίδιο τον μαθητή. Το πρώτο βήμα γίνεται με τη συμπερίληψη της οικογένειας, στην αναζήτηση των αιτιών. Στόχος ήταν η αλλαγή των οικογενειακών δομών, καθότι εκείνες θεωρούνταν υπεύθυνες για την εμφάνιση των σχολικών προβλημάτων. Η οπτική αυτή εγκυμονούσε κινδύνους να θεαθούν τα σχολικά προβλήματα ως «θέματα οικογενειακής θεραπείας». Για τον λόγο αυτό, έγιναν και γίνονται εντατικές προσπάθειες ώστε τα σχολικά προβλήματα να γίνονται αντιληπτά ως «διασυστημικά προβλήματα ανάμεσα στους μαθητές, τους δασκάλους, την τάξη και την οικογένεια.

ΠΡΟΛΗΨΗ ΣΧΟΛΙΚΩΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ

Εν συνεχεία, το επόμενο βήμα γίνεται με τη στροφή προς την πρόληψη σχολικών προβλημάτων στα επίπεδα διδασκαλίας, την εποπτεία και μετεκπαίδευση των δασκάλων, την κοινωνική εργασία στο σχολείο, τη δικτύωση του σχολείου και την εξωσχολική μέριμνα ανηλίκων. Σε μια αρχική συμβουλευτική, το σύστημα γύρω από το σχολικό πρόβλημα για την ανεύρεση λύσεων πρέπει να είναι ευρύ περιλαμβάνοντας μαθητές, οικογένεια, δασκάλους, τάξη, ακόμη και τη διεύθυνση του σχολείου και την παρέα συνομιλήκων. Με τον τρόπο αυτό, εκλείπονται σταδιακά απόψεις με τις οποίες αποδίδονται ατομικές ευθύνες όπως, « αυτός ο δάσκαλος δε δύναται να ανταπεξέλθει στις υποχρεώσεις του» ή «δεν είναι παράξενο που συμβαίνει κάτι τέτοιο στη συγκεκριμένη οικογένεια».

Ενδείκνυται η συνέντευξη μεταξύ οικογένειας και σχολείου, ούτως ώστε να διαλευκανθεί από ποιες συνθήκες του πλαισίου εξαρτάται η συμπεριφορά του παιδιού, διασαφηνίζοντας παράλληλα διαφορές μεταξύ του σπιτιού και της οικογένειας. Με αυτόν τον τρόπο, αναπτύσσονται συστημικές τελικές παρεμβάσεις, ακόμη και με «ανάθεση εργασιών για το σπίτι» για τους συμμετέχοντες. Οι συνεντεύξεις αυτές επαναλαμβάνονται σε μεγαλύτερα χρονικά διαστήματα, στις οποίες συζητώνται η πρόοδος και η πιθανή εμφάνιση νέων προβλημάτων. Παράλληλα, είναι εφικτό να διεξάγονται συζητήσεις αποκλειστικά με την οικογένεια, όπου δίνεται βάρος σε ενδοοικογενειακά προβλήματα.

Συμπερασματικά, η συστημική σκέψη αρχίζει σταδιακά να αξιοποιείται και στη διαμόρφωση του σχολείου ως θεσμού αναζητώντας κατάλληλες μεθόδους στη διδασκαλία, στη διδακτική μεμονομένων μαθημάτων ή τρόπους ωφέλιμους στη ψυχοκινητική ανάπτυξη των παιδιών.

Όλγα Μάμαλη, Φιλόλογος-Ψυχολόγος,

Μ. Sc. Kλινική Ψυχολογία

Δείτε επίσης:

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Παπαδιώτη-Αθανασίου, Β. (2006). Οικογενειακή-συστημική θεραπεία. Βασικές προσεγγίσεις, θεωρητικές θέσεις και πρακτική εφαρμογή. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα

Schlippe, A., & Schweitzer, J. (2008). Eγχειρίδιο της Συστημικής Θεραπείας και Συμβουλευτικής. Θεσσαλονίκη: University Studio Press A.E