ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΕΦΗΒΕΙΑ

Η εφηβεία είναι μια περίοδος στη ζωή του ατόμου στην οποία συντελούνται μεγάλες αλλαγές, τόσο σε οργανικό όσο και σε ψυχολογικό και συναισθηματικό επίπεδο. Καινούριες δεξιότητες αναπτύσσονται που καθιστούν δυνατή μια πιο σύνθετη και διαφοροποιημένη κοινωνική ζωή. Είναι ένα στάδιο κατά το οποίο οι οικογενειακές σχέσεις μετασχηματίζονται και δίνεται η ευκαιρία για μεγαλύτερο αποχωρισμό από τους γονείς αλλά και για μεγαλύτερη ισοτιμία. Γενικότερα, ο ρόλος της οικογένειας στην εφηβική ανάπτυξη εκτιμάται ως σημαντικός.

ΓΟΝΙΚΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ

Εξετάζοντας την επιρροή του οικογενειακού περιβάλλοντος στην εφηβική ανάπτυξη, το ενδιαφέρον εστιάζεται, σε πρώτο επίπεδο, στις γονικές πρακτικές. Πιο συγκεκριμένα, η συμπεριφορά των γονέων μπορεί να είναι αδιάφορη, αυταρχική, ανεκτική-παραχωρητική ή διαλεκτική. Οι αδιάφοροι γονείς ενδιαφέρονται ελάχιστα για τις ζωές των παιδιών τους και εμπλέκονται σε μικρό βαθμό σε δραστηριότητες που τα αφορούν. Οι πιθανότητες να εμφανίσει ένας έφηβος παρορμητική συμπεριφορά ή συμπεριφορά υψηλού κινδύνου, με αυτές τις προσλαμβάνουσες, είναι υψηλές. Οι αυταρχικοί γονείς τιμωρούν την «κακή» συμπεριφορά και αποσκοπούν στη συμμόρφωση.

Από την άλλη, οι ανεκτικοί γονείς λειτουργούν με παθητικό τρόπο χωρίς να διαθέτουν πολλές προσδοκίες και χωρίς να θέτουν όρια. Ένας έφηβος που ανατρέφεται κατά αυτόν τον τρόπο συχνά είναι λιγότερο ώριμος και υπεύθυνος. Ενώ, οι διαλεκτικοί γονείς εμμένουν στην ύπαρξη των ορίων, όχι με τιμωρητικό χαρακτήρα, αλλά ως απότοκος διαλόγου και εξηγήσεων. Παράλληλα, είναι υποστηρικτικοί και στοργικοί. Στην περίπτωση αυτή, ένας έφηβος εμφανίζει περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξει την αυτοεκτίμησή του και να αποφύγει επιβλαβείς συμπεριφορές για τη ζωή και την υγεία του, όπως είναι η χρήση αλκοόλ ή ουσιών ή πρόωρη σεξουαλική δραστηριότητα.

ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΓΟΝΙΚΗΣ ΠΡΑΚΤΙΚΗΣ

Αξίζει να σημειωθεί ότι, σύμφωνα με μελέτες, το στυλ της γονικής πρακτικής μπορεί να μεταβάλλεται ανάλογα με τις συνθήκες αλλά και τη συμπεριφορά του εφήβου. Είναι δικαιολογημένο, φυσικά, ακόμη και οι πιο αποτελεσματικοί γονείς να περιπέσουν σε γονικές πρακτικές μη ωφέλιμες για τον έφηβο, όταν αυτοί βρίσκονται αντιμέτωποι με το στρες, την ένταση ή με διαρκείς λογομαχίες. Η συμπεριφορά των γονέων επηρεάζεται άμεσα από τη συμπεριφορά των εφήβων. Η δυσλειτουργική συμπεριφορά ενός εφήβου, επομένως, μπορεί να είναι αποτέλεσμα μιας πενιχρούς επικοινωνίας μεταξύ γονέα και εφήβου, και όχι ενός συγκεκριμένου στυλ γονικής πρακτικής. Η δύσκολη συμπεριφορά του εφήβου μπορεί να οδηγήσει είτε σε σκληρή είτε σε χαλαρή γονική πρακτική, η οποία με τη σειρά της οδηγεί σε μεγαλύτερη απόσταση μεταξύ τους και σε περαιτέρω δυσκολίες στις οικογενειακές σχέσεις. Ο ρόλος της οικογένειας στην ανάπτυξη του εφήβου αποκτά αμφίδρομη κατεύθυνση.

Συμπερασματικά, η οικογένεια αποτελεί ένα δυναμικό σύνολο όπου η επικοινωνία ανατροφοδοτείται μεταξύ των μελών της. Η συναισθηματική επικοινωνία στη σχέση γονέα-εφήβων περιλαμβάνει την ενεργητική ακρόαση, την ενσυναίσθηση και την αποφυγή αρνητικών επικοινωνιακών σχημάτων, όπως η επίκριση. Μέσα σε μία οικογένεια που διέπεται από στοιχεία σεβασμού, εμπιστοσύνης και αποδοχής είναι σε θέση να αντιμετωπίσει τις εντάσεις και τις προκλήσεις που χαρακτηρίζουν την εφηβική περίοδο. Με τους παραπάνω τρόπους, μια περισσότερο θετική καθημερινότητα σε μια οικογένεια με παιδιά στην εφηβεία είναι εφικτή.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Laird, R., Pettit, G., Bates, J., & Dodge, K. (2003). Parent’s monitoring-relevant knowledge and adoescents’ delinquent behavior: evidence of correlated developmental changes and reciprocal influences. Child Development, 74, 752-768

Maccoby, E. & Martin, J. (1983). Socialization in the context of the family: parent-child interaction. In Hetherington, E (Ed.) Handbook of child psychology. Wiley: New York

Marshall, S, Tilton-Weaver, L. & Bosdet, L. (2005). Information management: considering adolescents’ regulation of parental knowledge. Journal of Adolescence, 28, 633-648

Steinberg, L. (2008). Adolescence. McGraw-Hill: New York

Όλγα Μάμαλη, Φιλόλογος-Ψυχολόγος,

Μ.Sc. Κλινική Ψυχολογία

Δείτε επίσης:ΔΥΣΚΟΛΕΣ ΣΤΙΓΜΕΣ: ΠΩΣ ΘΑ ΜΙΛΗΣΟΥΝ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ;