KΟΙΝΩΝΙΚΗ ΦΟΒΙΑ

Το αίσθημα του φόβου αφορά μια δυσάρεστη αίσθηση που σχετίζεται με την επέλευση ενός άμεσου, συγκεκριμένου και ρεαλιστικού κινδύνου. Οι σωματικές, διανοητικές αλλά και ψυχικές δυνάμεις του ανθρώπου τίθενται σε άμεση ενεργοποίηση, σε μια άμεση αντίδραση «φυγής ή επίθεσης», προκειμένου το άτομο να ανταπεξέλθει στον κίνδυνο και να προστατεύσει τον εαυτό του. Ο φόβος διασφαλίζει τη ζωή του ατόμου, καθώς του επιτρέπει να εντοπίζει και να αντιμετωπίζει υπαρκτούς κινδύνους. Μάλιστα, ο προσαρμοστικός ρόλος του φόβου διαδραματίζει θετικό ρόλο στην ανάπτυξη και εξέλιξη του ατόμου. Αντιθέτως, η μειωμένη αίσθηση φόβου συσχετίζεται με ριψοκίνδυνη συμπεριφορά. Όταν, όμως, ο φόβος κατακλύζει τη ζωή του ατόμου, καθιστώντας τη δυσλειτουργική, τότε κάνουμε λόγο για φοβία.

ΦΟΒΙΑ

Η φοβία είναι συμβατή με την έννοια του έντονου και αδικαιολόγητου φόβου για κάποιο αντικείμενο, κατάσταση, δραστηριότητα, χώρο ή ζώο και αφορά σε αγχώδη διαταραχή. Το φοβικό άτομο καταλαμβάνεται από τρομερό άγχος ή ακόμη και από πανικό που συνοδεύεται από πολλά συμπτώματα όπως τρέμουλο, ταχυκαρδία, ταχύπνοια, έντονη εφίδρωση, σφίξιμο στο στήθος και εμετό. Στις περισσότερες περιπτώσεις ο επίμονος αυτός φόβος εξωθεί το άτομο στην απόσυρση ή στην αποφυγή του ερεθίσματος εκείνου που εντείνει το άγχος του.

ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΦΟΒΙΑ

Ένα συγκεκριμένο είδος φοβίας αφορά στην κοινωνική φοβία που αποτελεί τη γνωστότερη αγχώδη διαταραχή και μπορεί να εμφανιστεί ξαφνικά, μετά από κάποιο γεγονός που το άτομο ένιωσε ταπείνωση ή μπορεί να έχει σταδιακή εξέλιξη. Η κοινωνική φοβία εκδηλώνεται σε δύο είδη συνθηκών. Η πρώτη αφορά στην ανάληψη κάποιας δραστηριότητας μπροστά σε αγνώστους, όπως είναι, για παράδειγμα, μια ομιλία σε ένα δημόσιο χώρο. Η άλλη συνθήκη αφορά σε διαπροσωπικές επαφές, όπως το να πηγαίνει σε μια κοινωνική εκδήλωση.

Το άτομο που υποφέρει από κοινωνική φοβία αισθάνεται ότι αποτελεί το επίκεντρο της προσοχής με αρνητικό τρόπο, γίνεται αποδέκτης επικριτικών σχολίων και στόχος σχολαστικής παρατήρησης εκ μέρους των γύρων του. Η χαμηλή αυτοεκτίμηση και η μειωμένη αυτοπεποίθηση συνηγορούν στην ανάπτυξη τέτοιων πεποιθήσεων. Πιο συγκεκριμένα, θεωρεί ότι οι άλλοι άνθρωποι αναζητούν σε εκείνον ενδείξεις ανεπάρκειας ή αδυναμίας. Ανησυχεί ότι ταπεινώνεται ή ρεζιλεύεται και τείνει να είναι πολύ ευαίσθητος στο θέμα της απόρριψης. Ακόμη και το τρέμουλο στη φωνή του, που αποτελεί ένδειξη άγχους, εκλαμβάνεται ως αιτία σκληρής κριτικής, χλευασμού και τελικώς απόρριψής του. Ενώ αναγνωρίζονται οι φόβοι ως υπερβολικοί, αποφεύγονται οι καταστάσεις εκείνες που τους πυροδοτούν. Χαρακτηριστικά αναφέρουμε ότι το άτομο μπορεί να αποφύγει να μιλήσει, να φάει, να πιει ή να γράψει δημοσίως. Γενικότερα, το άτομο που αντιμετωπίζει δυσκολίες κοινωνικής φοβίας αποφεύγει την ανάληψη δραστηριοτήτων δημοσίως, καθώς και καταστάσεις που περιλαμβάνουν κοινωνικές αλληλεπιδράσεις, ενώ αισθήματα θλίψης και μοναξιάς κατακλύζουν την καθημερινότητά του. Τέλος, η κοινωνική φοβία μπορεί να επηρεάσει την προσωπική και επαγγελματική ζωή του ατόμου. Το οικονομικό και συναισθηματικό τίμημα της αποφυγής, σε αρκετές περιπτώσεις, είναι αρκετά μεγάλο.

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ

Ο πιο αποτελεσματικός και ενδεδειγμένος τρόπος για την αντιμετώπιση της κοινωνικής φοβίας είναι η Γνωσιακή-Συμπεριφοριστική Θεραπεία που εστιάζει στην αντικατάσταση των δυσλειτουργικών του σκέψεων, με ρεαλιστικές σκέψεις. Απώτερος σκοπός είναι το άτομο να αντιληφθεί και να πιστέψει ότι δεν αποτελεί στόχο κακόβουλων σχολίων από τον περίγυρό του μέσω της θετικής ενίσχυσης της αυτοεικόνας του.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ευθυμίου, Κ., Μαυροειδή, Αθ., Παυλάτου, Ε. & Καλαντζή -Αζίζι, Α. (2006). Πρώτες Βοήθειες Ψυχικής Υγείας. Ένας οδηγός για τις ψυχικές διαταραχές και την αντιμετώπιση τους. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.

Χριστοπούλου, Α. (2008). Εισαγωγή στην Ψυχοπαθολογία του Ενήλικα. Αθήνα: Tόπος

Όλγα Μάμαλη, Φιλόλογος-Ψυχολόγος,

M.Sc. Κλινική Ψυχολογία