«ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΔΑΦ ΚΑΙ ΠΡΟΤΙΜΩΜΕΝΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ»
Υπάρχουν πολλές θεωρίες που προσπάθησαν να ερμηνεύσουν γιατί τα άτομα με ΔΑΦ εμφανίζουν την συγκεκριμένη συμπτωματολογία. Κάθε μία από αυτές μπορούσε να δικαιολογήσει αρκετές μειονεξίες αλλά καμία σχεδόν δεν δικαιολογεί όλα τα συμπτώματα. Παρόλα αυτά είναι σημαντικό να εξετάσουμε ποια θεωρία δικαιολογεί καλύτερα ποια συμπτώματα ώστε να μπορούμε να παρέμβουμε με μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα.
ΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ ΝΟΥ
Η ικανότητα να αντιληφθούμε, ότι οι άλλοι διαθέτουν νοητικές λειτουργίες όπως προθέσεις, ανάγκες, επιθυμίες και πεποιθήσεις οι οποίες μπορεί να διαφέρουν από τις δικές μας.
Η αδυναμία στην θεωρία του νου εξηγεί τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν στην:
• Πρόβλεψη της συμπεριφοράς,
• Αντίληψη των προθέσεων,
• Κατανόηση των κινήτρων,
• Εξήγηση της συμπεριφοράς,
• Κατανόηση των συναισθημάτων τους αλλά και των άλλων,
• Κατανόηση της προσποίηση και
• Διαφοροποίηση του πραγματικού από το φανταστικό,
• Έλλειψη κινήτρου να ευχαριστήσουν.
⇒ Όταν οργανώνουμε το εξατομικευμένο πλάνο παρέμβασης για έναν μαθητή με ΔΑΦ πρέπει να λαμβάνουμε υπόψιν αυτές τις δυσκολίες και τα προσθέτουμε παρεμβάσεις με σκοπό να ενισχύσουμε την θεωρία του Νου όπως:
• Κοινωνικές ιστορίες,
• Ψυχοεκπαιδευτικά προγράμματα,
• Παιχνίδι ρόλων και
• Θεατρικό παιχνίδι.
ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΣΥΝΟΧΗ
H ικανότητα να επιλέγουμε τις κατάλληλες πληροφορίες για να βγάλουμε νόημα ανάλογα με το πλαίσιο. Η κεντρική συνοχή επιτρέπει στο άτομο να προσλαμβάνει ταυτόχρονα διαφορετικές πληροφορίες, να βρίσκει το σημαντικό νόημα τους και να ανακαλύπτει το σύνολο μέσα στο οποίο αυτές ανήκουν.
Η αδυναμία στην Κεντρική Συνοχή εξηγεί τα εξής συμπτώματα των ΔΑΦ:
• Κυριολεκτική κατανόηση εννοιών και κανόνων.
• Αποσπασματική αντίληψη της πραγματικότητας.
• Ιδιοσυγκρασιακή προσοχή.
• Δυσκολία στην επιλογή προτεραιοτήτων.
• Δυσκολίες συσχετίσεων και γενικεύσεων γνώσεων.
• Δυσκολία κατανόησης κανόνων συμπεριφοράς ανάλογα με το πλαίσιο.
⇒Χρήσιμες δραστηριότητες για να ενισχύσουμε την Κεντρική Συνοχή είναι:
• παιχνίδια προσοχής και διεξαγωγής συμπερασμάτων,
• εκμάθηση και εμπλουτισμό μεταφορικών εννοιών,
• εξήγηση μερικών καθημερινών μεταφορικών φράσεων,
• σειροθέτησηδραστηριοτήτων και
• γνωστικό συμπεριφοριστικό δράμα.
ΕΚΤΕΛΕΣΤΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ
Είναι η ικανότητα να εφαρμόσει κανείς μία κατάλληλη στρατηγική επίλυσης προβλημάτων για να πετύχει ένα μελλοντικό σκοπό. Περιλαμβάνει τον σχεδιασμό της δράσης, την ευελιξία στην συμπεριφορά, αυτοέλεγχο και αυτοαξιολόγηση, τροποποίηση του αρχικού σχεδίου.
Αρκετές δυσκολίες εξηγούνται λόγω της ασθενούς εκτελεστικής λειτουργίας, όπως:
• Έκπτωση της ικανότητας να αρχίσουν ή να διατηρήσουν μία συζήτηση με άλλους.
• Έλλειψη αυθόρμητου παιχνιδιού με παίξιμο ρόλων ή κοινωνική μίμηση.
• Αδυναμία οργάνωσης χρόνου και χώρου.
• Δυσκολία στην προσαρμοστικότητα.
• Μη λειτουργική ενασχόληση με αντικείμενα.
Επειδή η εκτελεστική λειτουργία κυρίως βοηθάει στην οργάνωση των δραστηριοτήτων αλλά και της ζωής γενικά ενός ατόμου οι θεραπευτές θα πρέπει να έχουν σαν πρώτο μέλημα να οργανώσουν τους τομείς των ατόμων με ΔΑΦ. Για παράδειγμα χρειάζονται:
• Οπτική οργάνωση πολλών τομέων όπως:
• σχολική τσάντα,
• χρόνος σπιτιού,
• ημερήσιο σχολικό πρόγραμμα,
• διαλείμματος,
• σχολικής διδακτικής ώρας.
• Δραστηριότητες όπου το άτομο πρέπει να σχεδιάζει πλάνα δράσης πχ:
• Μαγειρικές συνταγές.
• Λύσεις λαβυρίνθων.
• Συζητήσεις για λύσεις και δράσεις υποθετικών προβλημάτων.
• Παιχνίδια στρατηγικής.
ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗΣ (Systemizing)
Μια διαδικασία που μας επιτρέπεινα μαζεύουμε πληροφορίες ώστε να φτιάχνουμε συστήματα πιθανοτήτων αλλά και να κατηγοριοποιούμε. Αυτή η διαδικασία εμφανίζεται πολύ έντονα στα άτομα με ΔΑΦ και εξηγεί συμπεριφορές όπως:
• Στερεοτυπίες
• Ρουτίνες
• Εμμονή στην ομοιότητες
• Ιδιαίτερα ενδιαφέροντα
• Αδυναμία γενίκευσης
Οι παραπάνω θεωρίες μας βοηθούν να αντιληφθούμε τις δυσκολίες των ατόμων με αυτισμό αλλά και να κατανοήσουμε τις βαθιές μειονεξίες και δυσκολίες με σκοπό οι παρεμβάσεις μας να είναι πιο αποτελεσματικές.
Βιβλιογραφία:
Attwood, T., (2007). The Complete Guide to Asperger’s Syndrome, Jessica Kingsley Publishers
Baron – Cohen, S., Leslie, A.M., Frith, U., (1985). Does the autistic child have a “theory of mind”?, Cognition, 21, 37 – 46.
Baron – Cohen, S., (2006). Two theories of autism: hyper – systemising and assortative mating. Journal Archives of Disease in Childhood, 91, 2-5.
Corbett, B. A., Constantine, L.J., Hendren, R., Rocke, D., and Ozonoff S., (2009). Examining executive functioning in children with autism spectrum disorder, attention deficit hyperactivity disorder and typical development. Psychiatry Reasearch, 166, 210 – 222.
Frith, U., &Happe, F. (1994). Autism: beyond “theory of mind”. Cognition, 50, 115 – 132
Κατερίνα Μούρμουρα
M.Ed Ειδικής Αγωγής