ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΔΙΑΤΑΡΑΧΩΝ ΑΥΤΙΣΤΙΚΟΥ ΦΑΣΜΑΤΟΣ (ΔΑΦ)

«ΕΝΑΣ ΜΑΘΗΤΗΣ ΜΕ ΔΑΦ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ»

 

Τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότεροι μαθητές με Διαταραχές Αυτιστικού Φάσματος (ΔΑΦ) φοιτούν στα τυπικά σχολεία. Έτσι έχουν τη δυνατότητα να αλληλοεπιδράσουν και να έρθουν σε επαφή με συνομηλίκους τους. Οι μαθητές με ΔΑΦ τις περισσότερες φορές χρήζουν της υποστήριξης εξειδικευμένου προσωπικού. Σκοπός είναι να ακολουθήσουν το ημερήσιο πρόγραμμα του σχολείου αλλά και  να εκπαιδευτούν στις βασικές τους ανάγκες. Ο μακροπρόθεσμος σκοπός θα είναι να γίνει μια πλήρης ένταξη τους στο συγκεκριμένο πλαίσιο.

Είναι πολύ σημαντικό όποιος θέλει να βοηθήσει τους μαθητές με αυτισμό να κατανοήσει βαθιά τα συμπτώματα και τις αιτίες των δυσκολιών του. Να τα αντιμετωπίσει σαν χαρακτηριστικά που επιδέχονται μικρές ή μεγάλες εκπαιδευτικές αλλαγές. Άλλη προσέγγιση έχει ένας εκπαιδευτικός όταν ερμηνεύει μια συμπεριφορά σαν αίτημα για βοήθεια, και άλλη όταν την αντιλαμβάνεται σαν τρόπο να τραβήξει ο μαθητής την προσοχή του.

Σύμφωνα με το DSM V τα άτομα με αυτισμό χαρακτηρίζονται από ελλείψεις, δυσκολίες και δυσλειτουργίες σε 4 κατηγορίες ικανοτήτων και λειτουργιών:

 

• Κοινωνική αλληλεπίδραση

• Επικοινωνία

• Αισθητηριακή ολοκλήρωση και

• Επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές – ιδιαίτερα ενδιαφέροντα.

 

Με τον όρο κοινωνική αλληλεπίδραση εννοούμε όλες εκείνες τις συμπεριφορές και τις δεξιότητες που χειρίζεται αλλά και χρειάζεται κάποιος για να έρθει σε επαφή με τους άλλους ανθρώπους. Συγκεκριμένα, παρατηρούνται δυσκολίες στην κατανόηση των συναισθημάτων και των πράξεων των άλλων, στην προσαρμοστικότητα, και αποφυγή βλεμματικής επαφής σε μικρότερο βαθμό. Επίσης, μπορεί να παρατηρηθεί απόσυρση του ατόμου στα διαλείμματα. Αποφυγή στη συμμετοχή του σε δραστηριότητες όπως θεατρική αγωγή και γυμναστική. Ενώ πολύ συχνά διαπιστώνονται λανθασμένες αντιδράσεις σε κοινωνικές συνθήκες.

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ:

Με τον όρο επικοινωνία εννοούμε την διαδικασία αποκωδικοποίησης των μηνυμάτων που στέλνουν οι άλλοι σε μας, την ερμηνεία τους και την ανταπόκρισή μας καθώς και τα μέσα που χρησιμοποιεί κάποιος για να μεταφέρει στον άλλον τα μηνύματα του. Είναι μια πολύ σύνθετη διαδικασία που αποτελείται από πολλές φάσεις. Χρειάζεται πολλές δεξιότητες ώστε να επιτευχθεί η μέγιστη απόδοση. Σε αυτή τη διαδικασία λοιπόν ο μαθητής με αυτισμό πιθανότατα να δυσκολεύεται και να υπολείπεται.

Σε μαθητές που χαρακτηρίζονται από χαμηλό νοητικό επίπεδο και πιο βαριές περιπτώσεις ΔΑΦ συναντάμε καθυστέρηση στον λόγο, ηχολαλίες και στερεοτυπικό λόγο.

Σε μαθητές υψηλής λειτουργικότητας παρατηρούνται δυσκολίες στην έναρξη και διατήρηση μιας συνομιλίας. Έλλειψη ανάγκης για επικοινωνία και πολύ συχνά μια κυριολεκτική κατανόηση της γλώσσας που προκαλεί πολλές παρεξηγήσεις μέσα στο σχολικό πλαίσιο. Οι ερωτήσεις ή σχόλια του μαθητή θεωρούνται ειρωνικά ή εριστικά από πλευρά δασκάλων. Δεν μπορούν να συνειδητοποιήσουν γιατί παρά τον καλό νοητικό επίπεδο του μαθητή ρωτάει ή σχολιάζει τόσο απλά και αυτονόητα πράγματα. Σε γενικές γραμμές η επικοινωνία βρίσκεται σε λανθάνουσα κατάσταση. Υπάρχει μεγάλο χάσμα μεταξύ αυτών που πιστεύει ο μαθητής ότι έχει επικοινωνήσει, με αυτά που στην πραγματικότητα έχει προσλάβει ο συνομιλητής.

ΑΙΣΘΗΤΗΡΙΑΚΗ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ:

Αισθητηριακή ολοκλήρωση είναι η διαδικασία με την οποία το σώμα μας αντιλαμβάνεται τον κόσμο γύρω μας και εξάγει συμπεράσματα από τις πληροφορίες που λαμβάνει μέσω των αισθήσεων με τις κατάλληλες προσαρμογές. Είναι μια νευρολογική διαδικασία που συμβαίνει με μικρή προσοχή ή εντελώς ασυναίσθητα. Είναι πολυδιάστατη και ουσιώδης για την αυτοεξυπηρέτηση, το παιχνίδι και τη δουλειά.

Οι μαθητές με αυτισμό έχουν αρκετές δυσκολίες σε σχέση με τα ερεθίσματα που λαμβάνουν από το περιβάλλον. Ενοχλούνται από οξείς και απρόσμενους ήχους, όπως το κουδούνι του διαλείμματος. Δυσκολεύονται με υφές καθώς συχνά παραπονιούνται για τα ρούχα τους, για το άγγιγμα των άλλων και για τις υφές των φαγητών. Ακόμα και οι βρεγμένες κάλτσες μπορούν να φέρουν αναστάτωση και δυσκολία στη συγκέντρωση. Δυστυχώς, δεν είναι κάποια ερεθίσματα που εύκολα μπορεί κάποιος να αγνοήσει. Φανταστείτε εσάς να προσπαθείτε να κάνετε όσα είναι απαραίτητα στην καθημερινότητά σας και να σας στενεύουν τα παπούτσια! Η αίσθηση είναι ίδια αν και η αιτία διαφορετική. Πολλές έντονες αντιδράσεις και απότομες αλλαγές στην συμπεριφορά των μαθητών οφείλονται στις αισθητηριακές δυσκολίες που αντιμετωπίζουν. Γι’ αυτό ο εκπαιδευτικός πρέπει να ελέγχει το περιβάλλοντα χώρο για πιθανές πηγές αισθητηριακών ερεθισμάτων που θα μπορούσαν να γίνουν αιτίες για προκλητικές συμπεριφορές.

ΣΤΕΡΕΟΤΥΠΙΕΣ:

Ένα ακόμα βασικό σύμπτωμα του αυτιστικού φάσματος είναι οι επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές και τα ιδιαίτερα ενδιαφέροντα.

Συνήθως, παρατηρούνται επαναλήψεις στον λόγο, ανευελιξία στη σκέψη – συμπεριφορά, στερεοτυπικές κινήσεις με το σώμα καθώς και ανάγκη για τελετουργίες και ρουτίνες. Οι επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές έχουν κυρίως στόχο να διατηρήσουν μια τάξη σε ένα συνεχώς εναλλασσόμενο περιβάλλον που ο μαθητής με αυτισμό δεν μπορεί να διαχειριστεί και να φέρουν ξανά τα γεγονότα σε μια οικεία κατάσταση. Είναι συχνό φαινόμενο να εμφανίζονται σε στιγμές άγχους ή αλλαγών. Γι’ αυτό και συχνά οι μαθητές επιθυμούν να ακολουθούν την ίδια πορεία, την ίδια σειρά γεγονότων, δρόμων, ακόμα και τρόπο που θα φάνε το φαγητό τους. Όσο πιο λειτουργικός και ευφυής είναι ένα μαθητής τόσο πιο καλά κρυμμένες μπορεί να είναι αυτές οι συμπεριφορές και να έχουν ένα μοτίβο που δεν θεωρείται με την πρώτη ματιά επαναλαμβανόμενο.

 

ΚΑΘΕ ΣΥΜΠΤΩΜΑ ΕΧΕΙ ΚΑΙ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΔΗΛΑΔΗ ΤΡΟΠΟΥΣ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ

Η εμφάνιση των συμπτωμάτων ποικίλει από μαθητή σε μαθητή. Πολλές φορές οι εκπαιδευτικοί παρασύρονται από τα συμπτώματα που ο μαθητής δεν επιδεικνύει ή δεν παρουσιάζει στο σχολικό πλαίσιο. Θα πρέπει πάντα να επικεντρωνόμαστε σε αυτά που εμφανίζονται και στο αν συνολικά αυτά που παρουσιάζονται είναι δυσλειτουργικά για τον μαθητή και το πλαίσιο. Και πάνω από όλα είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι υπάρχουν ποιοτικές και ποσοτικές διαφορές στην εμφάνιση των συμπτωμάτων. Ως εκ τούτου, πρέπει να είμαστε πάντα πολύ προσεχτικοί στην στοχοθεσία μας. Να προσπαθούμε να εμπλουτίσουμε τις δεξιότητες εκείνες που θα επιφέρουν τις συμπεριφορές που επιθυμούμε για τη βελτίωση του μαθητή και όχι απλά να τον σταματήσουμε από το να κάνει κάτι. Πρέπει να χτίσουμε πάνω στις αδυναμίες, ώστε να τις κάνουμε δυνατότητες.

Η δυσκολία στην αυθόρμητη συναλλαγή, η έλλειψη ανάγκης για επικοινωνία και η ανάγκη για ομοιότητα και ρουτίνες είναι από τα συμπτώματα που βρίσκονται στον πυρήνα του αυτισμού. Γι’ αυτό και οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει πάντα να στοχεύουν στη βελτίωση των υπόλοιπων συμπτωμάτων. Έτσιε τον χρόνο, την εκπαίδευση και την επιτυχία να βελτιώνονται και αυτές οι ελλείψεις.

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

Attwood, T., (2007). The Complete Guide to Asperger’s Syndrome, Jessica Kingsley Publishers, 112 – 127.

American Psychiatric Association (1994), Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, 4th edition A.P.A., Washington D.C.

Frith, U. (1991). ‘Autistic psychopathy’ in childhood. Autism and Asperger Syndrome (pp. 37-92). Cambridge: Cambridge University Press.

Kanner, L. (1943). Autistic disturbances of affective contact. Nervous Child 2,217-250

 

Δείτε επίσης: ΑΥΤΙΣΜΟΣ & ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ

Κατερίνα Μούρμουρα

M.Ed Ειδικής Αγωγής