Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΛΟΓΟΘΕΡΑΠΕΥΤΗ ΣΕ ΑΤΟΜΑ ΜΕ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΑΝΑΓΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΓΡΑΦΗΣ
Απευθύνεται σε:
Γονείς, λογοθεραπευτές, δασκάλους και ειδικούς παιδαγωγούς.
Όπως είναι γνωστό, οι λογοθεραπευτές εμπλέκονται στην διάγνωση και θεραπεία της έκφρασης και της κατανόησης της γλώσσας. Δηλαδή, την ακουστική ικανότητα, την κατανόηση και την ομιλία. Πιο πρόσφατα, οι λογοθεραπευτές έχουν γίνει σημαντικά μέλη της διεπιστημονικής ομάδας που εξυπηρετεί άτομα με αναπτυξιακές διαταραχές ανάγνωσης και γραφής. Άλλα μέλη της ομάδας περιλαμβάνουν οι δάσκαλοι, οι ειδικοί στην ανάγνωση και άλλοι ειδικοί παιδαγωγοί. Λόγω της εκπαίδευσης τους στην κατάκτηση της γλώσσας, οι λογοθεραπευτές, είναι σε θέση να προσδιορίσουν τα μαθησιακά προβλήματα, αλλά και να εξηγήσουν την προέλευση αυτών των προβλημάτων. Ειδικότερα οι ρόλοι και οι ευθύνες του λογοθεραπευτή είναι οι εξής:
• Πρόληψη των γραπτών γλωσσικών προβλημάτων.
• Προσδιορισμός προβλημάτων σχολικής ικανότητας των εξεταζόμενων με, ή σε κίνδυνο, για τα προβλήματα μόρφωσης.
• Αξιολόγηση της ανάγνωσης και της γραφής που σχετίζονται με την λεκτική επικοινωνία και τα ακαδημαϊκά επιτεύγματα.
• Παρέμβαση για τα ελλείμματα ανάγνωσης και γραφής.
• Άλλοι ρόλοι, συμπεριλαμβανομένης της υποστήριξης για αποτελεσματικές πρακτικές ως προς το αλφάβητο, την ενίσχυση του υποστρώματος των γνώσεων και την παροχή βοήθειας σε καθηγητές, οικογένειες και μαθητές.
Τυπική ανάπτυξη της ανάγνωσης και της γραφής από τη γέννηση μέχρι την ηλικία των 6 ετών
Η ανάπτυξη της ανάγνωσης προηγείται της γραφής και με τον ίδιο σχεδόν τρόπο η ακουστική κατανόηση προηγείται της λεκτικής έκφρασης. Το πρώτο θέτει τα θεμέλια για το δεύτερο. Η ανάπτυξη όλων των πτυχών της γλώσσας αρχίζει κατά τη γέννηση. Η αναπτυξιακή εξέλιξη παρακάτω, τονίζει τα ορόσημα για την ανάγνωση και τη γραφή σε μία κατά κανόνα ανάπτυξη του παιδιού.
2 ετών
Ανάγνωση
• Από τη γέννηση το παιδί εκτίθεται σε καταγραφή (π.χ. σε είδη οικιακής χρήσης, πινακίδες, βιβλία κλπ).
• Το παιδί συσσωρεύει γνώσεις για τα γράμματα, τις λέξεις και τα βιβλία.
3 ετών
Ανάγνωση
• Ανάπτυξη μεταγλωσσικών γνώσεων (γνώσεις της γλώσσας όπου αυτή αποτελείται από ξεχωριστά φωνήματα, λέξεις, φράσεις και προτάσεις).
• Ανάπτυξη φωνολογικής ενημερότητας (συνειδητοποίηση ότι οι λέξεις είναι κατασκευασμένες από τμήματα ήχου).
• Αρχίζει η γνώση της αλφάβητου (γράμματα στην αγγλική γλώσσα αποτελούν ήχους ομιλίας).
• Το παιδί αναγνωρίζει τις λέξεις που ομοιοκαταληκτούν (πχ., σώμα-πώμα), καθώς και λέξεις που ξεκινούν με τον ίδιο ήχο (πχ., μπάλα-μπουκάλι).
• Ανάπτυξη γραπτής/γραφιμικής ενημερότητας. Το παιδί καταλαβαίνει ότι η γραφή έχει νόημα και δομή (πχ. μετατόπιση από αριστερά προς τα δεξιά, από πάνω προς τα κάτω. Οι λέξεις χωρίζονται με κενό). Το παιδί αναγνωρίζει λογότυπα εμπορικών σημάτων (πχ., McDonalds) και το όνομα τους.
Γραφή
• Κακογραφίες από το παιδί, αλλά χωρίς να διακρίνονται γράμματα.
• Ορισμένες κακογραφίες δείχνουν τη βασική γνώση των κανόνων της ανάγνωσης και της γραφής. Κακογραφίες μπορεί να ξεφεύγουν από τις γραμμές, μπορούν να προκύψουν από αριστερά προς τα δεξιά και από πάνω προς τα κάτω και ενδεχομένως να εμφανίζουν κάποια συμβατική απόσταση.
4 ετών
Ανάγνωση
• Αναπτύσσεται η φωνολογική ενημερότητα (επίγνωση του ότι οι λέξεις αποτελούνται από ειδικές μονάδες ήχων που έχουν διαφορετικά χαρακτηριστικά).
• Το παιδί λέει λέξεις που ομοιοκαταληκτούν (πχ., πεπόνι-λεμόνι), καθώς και λέξεις που ξεκινούν με τον ίδιο ήχο (πχ., μαξιλάρι-μανιτάρι).
• Το παιδί «τεμαχίζει» μία πρόταση σε χωριστές λέξεις (πχ., το κορίτσι γράφει είναι χωρισμένες σε το-κορίτσι-γράφει).
• Το παιδί μετράει τις συλλαβές στις λέξεις.
Γραφή
• Η γραφή μοιάζει με τυπικά γράμματα και λέξεις.
• Το παιδί πρέπει να ερμηνεύει τη γραφή του για τους άλλους.
5 ετών (Νηπιαγωγείο)
Ανάγνωση
• Το παιδί γνωρίζει πότε οι λέξεις δεν ομοιοκαταληκτούν (πχ. η λέξη παιχνίδι δεν ομοιοκαταληκτεί με τη λέξη βιβλίο).
• Το παιδί εκφωνεί και ονοματίζει τα γράμματα του αλφαβήτου και τους αριθμούν 1 έως 10.
• Το παιδί εντοπίζει τον πρώτο ήχο μιας λέξης που δίνεται προφορικά και το διαχωρίζει από την ομοιοκαταληξία (πχ., η λέξη χαλί αρχίζει από τον ήχο «χ»).
• Το παιδί συνδυάζει τον αρχικό ήχο με τους υπόλοιπους ήχους μίας λέξης.
• Το παιδί τμηματίζει πολυσύλλαβες λέξεις σε συλλαβές.
• Το παιδί διαβάζει κάποιες βασικές λέξεις οπτικά.
Γραφή
• Το παιδί ξέρει βασικούς συμβατικούς κανόνες γραφής. Κακογραφία μπορεί να συμβεί πάνω στις γραμμές, όπου μπορεί να προκύψουν από αριστερά προς τα δεξιά και από πάνω προς τα κάτω και μπορεί να υπάρξει κενό μεταξύ των λέξεων.
• Το παιδί γράφει λίγες λέξεις με νόημα, συνήθως κοινά ουσιαστικά και το όνομά του.
• Τα περισσότερα κεφαλαία και μικρά γράμματα είναι γραμμένα ευανάγνωστα.
6 ετών (1η τάξη)
Ανάγνωση
• Φωνητική αποκωδικοποίηση και ανάπτυξη συνδυασμών-συμπλεγμάτων. Το παιδί απομονώνει τους ήχους σε σύντομες λέξεις (πχ., πάμε → π-α-μ-ε) και μπορεί να συνδυάζει δύο έως τρεις ήχους για τον σχηματισμό λέξεων (πχ., ο-χ-ι → όχι).
• Το παιδί συνθέτει ποιήματα.
• Το παιδί συνδέει ήχους με αλφαβητικά σύμβολα.
• Το παιδί τμηματίζει το τελικό σύμφωνο από το υπόλοιπο της λέξης.
• Οι απλές λέξεις τονίζονται κατά της ανάγνωση.
• Το παιδί ταιριάζει προφορικές λέξεις καταγράφοντας τες.
• Το παιδί έχει λεξιλόγιο άνω των 100 λέξεων.
• Το παιδί διαβάζει και κατανοεί σε μεγάλο βαθμό.
Γραφή
• Το παιδί δείχνει να κατανοεί τη σχέση μεταξύ των γραμμάτων και των ήχων.
• Χρησιμοποιούνται κυρίως κεφαλαία γράμματα.
• Το παιδί γράφει σειρές γραμμάτων (όχι λέξεις), χωρίς διαστήματα.
• Γράφονται μόνο ένα, ή μερικά γράμματα σε μία λέξη, συνήθως το πρώτο σύμφωνο, το οποίο εκπροσωπεί μία ολόκληρη λέξη ή συλλαβή.
• Η ορθογραφία είναι τυπική. Το αρχικό και το τελικό σύμφωνο είναι παρόν, αν και τα φωνήεντα μπορεί να παραλείπονται.
• Αρχίζει την πρόταση με κεφαλαίο και την τελειώνει με τελεία.
• Το περιεχόμενο της γραφής συνήθως εκφράζει τα συναισθήματα, τις προσωπικές ιδέες και τις αναμνήσεις.
• Οι προτάσεις είναι σύντομες και απλές.
• Τα γραμματικά λάθη είναι κοινά.
Για να δείτε το άρθρο με τα αναπτυξιακά ορόσημα ανάγνωσης – γραφής μετά την ηλικία των 6 ετών πατήστε εδώ.
Βιβλιογραφία
Shipley. G.K & McAfee. G.J. (2013). Διαγνωστικές προσεγγίσεις στη Λογοπαθολογία. Εκδόσεις GOTSIS.
Λογοθεραπεύτρια