ΖΑΧΑΡΗ: ΕΙΝΑΙ ΑΡΑΓΕ ΤΟΣΟ «ΓΛΥΚΙΑ»;

 

Η ικανότητα επιλογής της τροφής από τον άνθρωπο είναι επίκτητη και επαφίεται στην εκμάθηση. Η διαδικασία της εκμάθησης διευκολύνεται από ορισμένες βιολογικές διεργασίες.

1. Αξιοποιώντας προηγούμενες εμπειρίες διδάσκεται από τις δυσάρεστες συνέπειες μετά την κατανάλωση συγκεκριμένων ειδών.

2. Με την έμφυτη προδιάθεση του ανθρώπου να επιλέγει τρόφιμα που έχουν γλυκιά γεύση και να αποστρέφεται όσα έχουν πικρή.

Στη φύση, η γλυκιά γεύση συνδέεται με τις εύληπτες θερμίδες των σακχάρων, οι οποίες συνυπάρχουν συχνά με την πολύτιμη βιταμίνη C και άλλα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά. Αντίθετα η πικρή γεύση δηλώνει τον κίνδυνο τοξικότητας. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι κατά την αποσύνθεση τα τρόφιμα αποκτούν πικρή γεύση. Το ίδιο ισχύει για τα περισσότερα είδη που περιέχουν τοξικές ουσίες φυσικής προέλευσης.

Η αρέσκεια που δείχνει ο άνθρωπος στη γλυκιά γεύση καθορίζεται σε μεγάλο βαθμό γενετικά ώστε να διευκολύνει την αυθόρμητη επιλογή τροφίμων πλούσιων σε ενέργεια και βιταμίνες. Η αρέσκεια για τη γλυκιά γεύση σε συνδυασμό με την αποστροφή για την πικρή και την ξινή γεύση εμφανίζεται από τις πρώτες ώρες της ζωής του ανθρώπου.

Τα μικρά παιδιά δείχνουν σταθερή προτίμηση για τη γλυκιά γεύση και μάλιστα η προσθήκη ζάχαρης στα διάφορα τρόφιμα αυξάνει το βαθμό αρέσκειας για αυτά. Ωστόσο συναντάμε σημαντικές διαφοροποιήσεις σε σχέση με την απόκριση διαφόρων ανθρώπων στα γευστικά χαρακτηριστικά των τροφίμων και για τις διαφοροποιήσεις αυτές υπεύθυνα είναι τα γονίδια.

Οι έμφυτες τροφικές προτιμήσεις τροποποιούνται από τις πρώτες κιόλας μέρες ζωής του ανθρώπου μέσα από την επαφή του με την τροφή. Μεγαλώνοντας ο άνθρωπος αναπτύσσει σταδιακά ποικίλες προτιμήσεις. Οι άνθρωποι τελικά μαθαίνουν να αρέσκονται σε ότι συνηθίζουν να τρώνε. Η συνεχής επαφή με την κατάλληλη τροφή λειτουργεί ως μηχανισμός εκμάθησης που βασίζεται στη μίμηση της συμπεριφοράς.

 

Η γενετική κλίση του ανθρώπου τροποποιείται από τις πρακτικές που θα ακολουθηθούν κατά την παιδική ηλικία

(Α-Λ. Ματάλα 2015, Διατροφή και Πολιτισμός)

 

Τι είναι όμως τα σάκχαρα;

Σύμφωνα με τον ΠΟΥ, ο όρος “ελεύθερα σάκχαρα” αναφέρεται σε όλους τους μονοσακχαρίτες (γλυκόζη, φρουκτόζη, γαλακτόζη) και δισακχαρίτες (μαλτόζη, σακχαρόζη ή επιτραπέζια ζάχαρη) που προστίθενται στα τρόφιμα από τον παρασκευαστή, τον μαγειρευτή ή τον καταναλωτή, καθώς και τα σάκχαρα που απαντώνται φυσικά στο μέλι, στα σιρόπια, στους χυμούς φρούτων και στους συμπυκνωμένους χυμούς φρούτων.

Οι συστάσεις του ΠΟΥ ισχύουν μόνο για τα ελεύθερα σάκχαρα. (Αυτά δεν περιλαμβάνουν τα φυσικά σάκχαρα που υπάρχουν σε ολόκληρα φρούτα και λαχανικά).

Άλλοι όροι που χρησιμοποιούνται για την περιγραφή των ελευθέρων σακχάρων: ακατέργαστη ζάχαρη, μη επεξεργασμένη ζάχαρη και φυσική ζάχαρη.

 

 

 

Ο ΠΟΥ έκανε μια σαφή σύσταση το 2003 ότι η κατανάλωσή μας σε ελεύθερα σάκχαρα πρέπει να αντιπροσωπεύει λιγότερο από το 10% της διατροφικής μας πρόσληψης, για πρόληψη της τερηδόνας και κυρίως της παχυσαρκίας (αύξησης βάρους), η οποία αποτελεί «παγκόσμια επιδημία» και οδηγεί σε διαβήτη τύπου 2, ορισμένους καρκίνους (π.χ. καρκίνο του μαστού, καρκίνο του παχέος εντέρου) και καρδιαγγειακά προβλήματα.

Ωστόσο, φαίνεται ότι η μείωση της πρόσληψης ενεργειακά πυκνών τροφών (που συχνά έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά και ελεύθερα σάκχαρα) και ζαχαρούχων ποτών είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα σταματήσει την επιδημία της παχυσαρκίας και θα μειώσει τον κίνδυνο του διαβήτη τύπου 2 και άλλων σχετικών προβλημάτων υγείας.

 

Ποια τρόφιμα περιέχουν πρόσθετα σάκχαρα;

Τα περισσότερα τυποποιημένα προϊόντα, τα σακχαρούχα αναψυκτικά, τα κρουασάν, το έτοιμο σοκολατούχο γάλα, οι συμπυκνωμένοι χυμοί, τα μπισκότα, τα επιδόρπια γιαουρτιού, οι σοκολάτες, τα δημητριακά πρωινού και πολλά άλλα προϊόντα.

 

Πώς μπορείτε εσείς ως γονείς να μειώσετε την πρόσληψη «ελεύθερων σακχάρων» από τη διατροφή των παιδιών σας;

1. Ετικέτες Τροφίμων. Διαβάζετε προσεκτικά τις πληροφορίες που περιλαμβάνονται στις ετικέτες τροφίμων. Συστατικά όπως: γλυκόζη, σουκρόζη, σακχαρόζη, ζάχαρη, μαλτόζη, μελάσα, σιρόπι καλαμποκιού, ιμβερτοσάκχαρο, σιρόπι βύνης, σιρόπι αμύλου κ.ά. αποτελούν τα γνωστά ελεύθερα σάκχαρα που προστίθενται στα τρόφιμα. Προτιμήστε τρόφιμα που επισημαίνουν ότι δεν περιέχουν πρόσθετα σάκχαρα.

2. Τυποποιημένα – «έτοιμα» προϊόντα. Προσπαθήστε να μην αγοράζετε συχνά τυποποιημένα και έτοιμα τρόφιμα. Στις μέρες μας υπάρχουν πολλές εύκολες και γρήγορες συνταγές για να φτιάξετε στα παιδιά σας επιδόρπια και άλλα γεύματα χωρίς να περιέχουν πρόσθετα σάκχαρα.

3. Σακχαρούχα Ροφήματα. Αποφεύγετε να προσφέρετε στα παιδιά σας αναψυκτικά, συσκευασμένους χυμούς φρούτων, έτοιμο σοκολατούχο γάλα και άλλα τυποποιημένα σακχαρούχα ροφήματα. Μπορείτε εύκολα να φτιάξετε για τα παιδιά σας χυμό από φρέσκα φρούτα, smoothies με φρέσκα φρούτα και γάλα ή γιαούρτι χωρίς την προσθήκη γλυκαντικών υλών.

4. Γλυκά, ζαχαρούχα σνακ, καραμέλες. Προσέξτε τόσο την συχνότητα όσο και την ποσότητα κατανάλωσης γλυκών και ζαχαρούχων σνακ από τα παιδιά σας. Προσπαθήστε να μειώσετε την πρόσβαση των παιδιών σας σε αυτά, έχοντας πάντα εναλλακτικές λύσεις υγιεινών σνακ ως πρώτη επιλογή, φρέσκων φρούτων, λαχανικών, γιαούρτια κλπ.

5. Ζάχαρη, μερέντα, μέλι. Αποφεύγετε την προσθήκη γλυκαντικών υλών στα τρόφιμα, επιδόρπια και ροφήματα των παιδιών σας (όπως στο ψωμί, στο γιαούρτι, στο γάλα κλπ), πριν αποτελέσει «κακή συνήθεια» στη διατροφή των παιδιών σας.

6. Σχολικά Κυλικεία – Ταχυφαγεία. Στους χώρους αυτούς, τα περισσότερα τρόφιμα που προσφέρονται περιέχουν μεγάλες ποσότητες «ελευθέρων σακχάρων». Προσπαθήστε να ετοιμάζετε καθημερινά σπιτικό κολατσιό για τα παιδιά σας και μειώστε τη συχνότητα κατανάλωσης γρήγορου φαγητού με εναλλακτικές λύσεις όπως: σπιτική πίτσα, σπιτική πίτα με σουβλάκι, σπιτικό μπιφτέκι με ψωμάκι κ.ά.

7. Γίνετε το Παράδειγμα. Πρώτοι εσείς μειώστε την κατανάλωση «ελεύθερων σακχάρων» ακολουθώντας υγιεινή διατροφή, επιλέγοντας υγιεινά σνακ και εναλλακτικές υγιεινές επιλογές γλυκών, ενθαρρύνοντας και τα παιδιά σας προς την κατεύθυνση αυτή. Μειώστε την πρόσβαση σε ανθυγιεινές επιλογές, μαγειρεύετε υγιεινά και εστιάστε σε υγιεινές διατροφικές πρακτικές.

 

ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:ΥΓΙΕΙΝΟ ΠΡΩΙΝΟ ΓΙΑ ΕΣΑΣ ΚΑΙ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΣΑΣ! 10 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΠΟΥ ΙΣΩΣ ΔΕΝ ΕΧΕΤΕ ΣΚΕΦΤΕΙ!

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

Αντωνία – Λήδα Ματάλα (2015). Ηλεκτρονικό Σύγγραμμα: «Διατροφή και Πολιτισμός: Βιοπολιτισμικές Προσεγγίσεις της επιλογής τροφής» e-book/e-pub, Ελληνικά Ακαδημαϊκά Ηλεκτρονικά Συγγράμματα και Βοηθήματα.

World Health Organization (WHO) (2017) “Sugars and dental caries” WHO/NMH/NHD/17.12

World Health Organization (WHO) (2015) “Healthy diet” fact sheet N°394

World Health Organization (WHO) (2014) “The science behind the sweetness in our diets” Bulletin of the World Health Organization 2014;92:780-781

World Health Organization (WHO) (2015) “Sugars intake for adults and children.Guideline”

ΕΥΖΥΝ: Εθνική Δράση Υγείας για τη Ζωή των Νέων. http://eyzin.minedu.gov.gr/

 

 

Κασή Μαργαρίτα

Διαιτολόγος-Διατροφολόγος